| مرضيه صاحبي |
۱۴ ميليون دانش آموز در ايران از مدرسه گريزانند و اين حاصل فرآيندي است که نظام آموزشي آن به «پرورش انسان» و «خلاقيت»، کمتر بها مي دهد. بخش بزرگي از زيست اجتماعي دانش آموزان در مدارس سپري مي شود اما چه ضعفي در آموزش و پرورش ما وجود دارد که آنها با مدارس خويش، بيگانه اند؟ سال هاست که سخن از بازنگري در شيوه آموزش مطرح است، اما همچنان در بر همان پاشنه هميشگي مي چرخد و مدرسه براي دانش آموزان محيطي غير جذاب است که محتواي آموزشي آن، کمتر مي تواند مفيد باشد.اگرچه تابستان است و فصل تعطيلي مدارس، اما روزنامه رسالت بنا دارد، سيستم آموزشي ايران را طي امروز و روزهاي آينده از جنبه هاي مختلف مورد بررسي قرار دهد چرا که آموزش تنها راه تربيت و پرورش نيروي انساني است،نيرويي که غيرمبادله در بازار بوده و به عنوان تنها نهاده مي تواند ضمن تغيير خود، ساير نهاده ها 
را دگرگون يا متعادل کند. مي گويند در عصر فرامدرن، سرمايه انساني،  با ارزش ترين دارايي کشورها به شمار مي رود، پس‌از همين امروز بايد با ارائه نقدهاي موشکافانه، نظام آموزشي ايران را نسبت به بازنگري در سياست‌گذاري هايش ترغيب کرد. 

​​​​​​​
*ايران
نخستين نکته قابل ذکر و در واقع پاشنه آشيل نظام آموزشي ما مربوط به تدريس مواد درسي متعدد و يادگيري سطحي است که اين موارد،بيانگر ضعف نظام آموزشي ماست. به عبارت بهتر سياست‌هاي آموزشي ايران بر رشد «منابع انساني»  و «مهارت محوري» متمرکز نيست و به جاي «كشف و حل مسئله» و فهم عميق و بسط و توسعه مفاهيم علمي بر مباحث غيرضروري تاکيد مي کند و حتي معلم  بدون توجه به خلاقيت دانش‌آموزان تنها فرصت دارد درس بدهد تا بتواند در پايان سال به هر صورت کتاب را تمام کند!
حال آنکه در ساير کشورهاي جهان از طريق ارائه محتواي با کيفيت و آموزش هنر زندگي، به دنبال پرورش انسان هستند. اين موضوع بهانه اي شد تا سيستم آموزشي ساير کشورهاي جهان و شيوه تدريسي آنها را معرفي کنيم. 
*آلمان
آموزش در دوسال اول ابتدايي در مدارس آلمان همراه با بازي است تا مدرسه به محيطي لذت بخش براي دانش آموز تبديل شود. از سوي ديگر کار گروهي رويکردي براي ارائه آموزش‌ها به دانش آموزان است. عمده برنامه درسي دانش آموزان شامل زبان آلماني، رياضي، تعليمات اجتماعي، تاريخ، جغرافي،  بهداشت محيط، فيزيک،  شيمي، هنر، موزيک، ورزش و ديني است. 
آموزشها در دوره متوسطه اين کشور بر مهارت هاي فني و حرفه اي يا آمادگي آنان براي تحصيلات عالي تأكيد دارد.گزارش PISA  حکايت از آن دارد که دانش آموزان به آموزش علاقه مند هستند و با شوق به مدرسه مي روند.دانش آموزان ۱۰ ساله دوره ابتدايي  بايد يک رشته تحصيلي يا مهارت غير آکادميک را انتخاب و بعدها آنرا در نظام آموزش عالي دنبال نمايند. 
آموزشها در دوره متوسطه مقدماتي آلمان که از سن ۱۰ سالگي آغاز مي شود شامل مباحث فني و حرفه اي و عمومي است. در مجموع دو نوع از مدارس اين دوره شامل Hauptschule   و Realschule  است. برنامه ها در مدارس Realschule ، علمي تر و مورد نياز دانش آموزان است و پس ازپايان اين دوره، گواهينامه دريافت مي کنند. مدارس Hauptschule دانش آموزان را براي مهارت آموزي تربيت مي کنند. 
دانش آموزاني که در ۱۲ سالگي به دوره متوسطه مي روند، باتوجه به ميزان علاقه مندي خويش به رشته هاي فني و حرفه اي ممکن است به ترتيب در ۱۶ يا ۱۸ سالگي دوره متوسطه را ترک کنند. اين نکته نيز حائز اهميت است که دانش آموزان فني و حرفه اي،
بعداز ظهرها پاره وقت در کارخانه محلي مهارت آموزي مي کنند و در واقع بالغ بر ۵۰ درصد اين دانش آموزان در سيستم آموزشي مبتني بر اشتغال تحصيل مي کنند. اين سيستم، ترکيبي از آموزش نظري و عملي است و به منظور کاهش نرخ بيکاري مورد استفاده قرار مي گيرد و کارگاه ها و موسسات شرکت کننده در اين برنامه ها موظف اند، آموزش هاي لازم را طبق مقررات ملي ارائه و حقوق کمي را به دانش آموزان پرداخت نمايند.
*آمريکا
آموزش در آمريکا به سه روش دولتي، خصوصي و تحصيل در خانه انجام مي گيرد که آمارها نشان مي دهد حدود ۸۷ درصد دانش آموزان 
اين کشور به مدارس دولتي مي روند. کتب درسي‌وجود ندارد و تنها يک يا چندکتاب مرجع وجود داشته و دانش آموزان اين کتاب ها را با خود به منزل نمي برند. از طرفي منابع درسي به صورت‌ آنلاين به روز شده و دانش آموزان کار گروهي را در کلاس هاي درس آموزش مي بينند. هدف آموزش ابتدايي در آمريکا کسب مهارت و دانش بوده و در اين دوره تاکيد بر رشد فردي است. مهمترين موضوعات محوري در برنامه هاي آموزش ابتدايي شامل زبان انگليسي، متون قرائتي،  مهارتهاي زباني،آمار، رياضيات، مطالعات اجتماعي، تاريخ و علوم است. 
افرادي که دوره متوسطه را با موفقيت تمام كنند،مدرک ديپلم اخذ كرده و آنهايي که دوره دبيرستان را ادامه نمي دهند در امتحان جامعي با عنوان «توسعه آموزش عمومي»شرکت کرده و درصورت موفقيت، مدرک معادل ديپلم دريافت مي کنند. متون آموزشي براي دانش آموزان اين مقاطع شامل دستور زبان انگليسي، متون خواندني، مهارت نوشتن، رياضيات، علوم و روشهاي علمي، تاريخ  ايالات متحده، هنر، موسيقي، بهداشت و تغذيه، هنرهاي عملي، تربيت بدني، جغرافي و زبانهاي خارجي است. 
*فنلاند
مي گويند فنلاند موفق ترين سيستم آموزشي جهان را داراست. اين کشور برترين نظام آموزشي را در زمينه مدارس هوشمند، آموزش ديجيتال و استفاده از نرم افزارهاي هوشمند سازي  داراست. اگر دانش آموزي در دروس خود دچار ضعف باشد، معلم وقت بيشتري را براي آموختن به او و رفع اشکال اختصاص مي دهد.کلاس ها به گونه اي است که دانش آموزان با استعداد و کم استعداد در ارتباط و تعامل با يکديگر باشند و توانايي هاي خود را به آنها منتقل کنند. موضوع بعدي، کم تعداد بودن کلاس هاي آموزشي بوده و حداکثر ۱۶ دانش آموز در هر کلاس حضور دارند. 
نکته ديگر اينکه دانش آموزان فنلاندي با کوتاه‌ترين ساعت آموزش در مدارس، بازدهي بهتري‌دارند واز سال اول ورود به مدرسه تا ششم ابتدايي با يک معلم و يک کلاس مي مانند و روزانه ۷۵ دقيقه زمان براي تفريح در اختيار دارند.مطابق گفته هاي وزير آموزش و پرورش فنلاند، دانش آموزان اين کشور تکليف شب ندارند و آنهاصرفا داخل مدرسه تکاليف خودرا انجام مي‌دهند تافرصت بيشتريبراي لذت بردن از زندگي در اختيار داشته باشند. تنها در دوره دبيرستان، تکليف خانه و امتحان وجود دارد که‌آن هم به صورت محدود است.در اين کشورمحتواي درسي واحدي وجود نداردو معلمان  مطابق ذوق و سليقه خويش، محتوا ارائه مي کنند.
 از ديگر ويژگي هاي نظام آموزشي فنلاند اين است که دانش آموزان طي دوره آموزش پايه، ۲ زبان خارجي را علاوه برزبان مادري فرا مي گيرند و در ۶ سال ابتدايي تحصيل، مورد سنجش قرار
 نمي گيرند و تنها امتحان اجباري آنان مربوط به سن ۱۶سالگي است. تمامي دانش آموزان اعم از باهوش و با استعداد وغيرمستعددر يک کلاس واحد درس مي خوانند.
*سنگاپور
نظام آموزشي در سنگاپور از سيستم ۲-۲-۶  تبعيت مي کند.  دانش آموزان اين کشور با کمترين ميزان آموزش، بيشترين يادگيري را دارند و آموزشها بيشتر معطوف به پرورش افکار خلاق، دوست داشتن کشور،افتخار به خود، دارا بودن اعتماد به نفس، انجام کارهاي گروهي و مشارکتي، ارتقاء روابط عمومي براي برقراري ارتباط با ديگران و تشخيص کارهاي درست و نادرست است.حتي در مقطع دبيرستان مهمترين اصل آموزشي، داشتن احساس مسئوليت نسبت به ديگران و حس انسان‌دوستانه است. نکته جالب تر اينکه آنها واحد درسي به نام خانه‌داري دارند و در مجموع نظام آموزشي اين کشور بر مهارت محوري استوار است و دانش آموزان به گونه اي تربيت مي شوند  که بتوانند در سالهاي آينده به عنوان يک شهروند در حل مشکلات جامعه سهيم باشند. بررسي ها 
حکايت ازآن دارد که حدود ۲۰ درصد از بودجه ملي سنگاپور براي هزينه هاي آموزشي اختصاص مي يابد. 
*ژاپن
در مدارس ژاپني، دانش‌آموزان به صورت گروهي فعاليت مي کنند 
و اين فعاليت ها شامل مطالعه گروهي و تميز کردن کلاس، راهرو و حياط مدرسه و نظافت سرويس بهداشتي است و در مدارس اين کشور، هيچ خدمتکاري وجود ندارد. از طرفي‌دانش آموزان از همان ابتدا که وارد مدارس مي شوند، مقوله مسئوليت اجتماعي 
را فرا مي گيرند و حجم وسيعي از آموزه هاي آنان  در اردوهاي آموزشي تدريس مي شود. آنها براي کشت يا برداشت سيب‌زميني و برنج به مزارع برده شده و يا به هيروشيما مي‌روندتا کشورشان را بهتر بشناسند و به وطن شان عشق بورزند. حدود ۳۰ روز از سال تحصيلي آنها در اردو، جشن‌هاي فرهنگي و ساير مراسم‌ها سپري مي شود. 
*کره جنوبي
کره اي ها مهمترين اصل در پيشرفت را انسان مي دانند. بنابراين به نظام آموزشي خويش بها مي دهند. راستگويي، اخلاص و ابداع از جمله محتواي آموزشي است که در کنار ارزش هاي اخلاقي ديگر مورد توجه کره يي ها قرار گرفته و از سوي ديگراهتمام و توجه خاصي نسبت به آموزش زبان انگليسي وجود دارد و هر دانش آموزي حق دارد، درباره موضوعات آموزشي به بحث و تبادل نظر بپردازد و با ديگر همكلاسي هايش بحث كند. گفته مي شود مدارس اين کشور در تعطيلات هم براي فعاليت هاي فوق برنامه باز است ودر هر كلاس تصويري از اميدها و آرزوهاي آينده دانش آموزان نصب شده است. 
در جدول زير اسامي کشورهايي که داراي برترين سيستم آموزشي اند، آورده شده که نام ايران در اين ليست به چشم نمي خورد.
منابع :
 -خبرگزاري برنا
-شماره ۲۶۲ مجله آزمون
-سايت صداي معلم
-مركز، سوگو، ۱۹۹۱