ليلا سعدوندي
طرح تحول نظام سلامت ارديبهشت ۹۳ با هدف بهبود نظام سلامت از سوي دولت يازدهم در کشور کليد خورد. طرحي که گمان مي رفت با اجري آن مردم در اقصي نقاط کشور از خدمات بهداشتي مطلوب و ارزاني بهره مند شوند.
اين طرح اصول هشت گانه‌اي را دنبال مي‌کرد که ابتدايي ترين آن کاهش پرداخت هزينه درمان در بيمارستان‌هاي دولتي بود. برخورداري مناطق محروم و بيمارستان‌هاي دولتي از پزشکان مجرب، ارتقاء کيفيت هتلينگ و ويزيت در بيمارستان‌ها، ترويج زايمان طبيعي، حفاظت مالي از بيماران صعب العلاج و توسعه اورژانس هوايي از ديگر اهداف طرح تحول سلامت بود که در ويترين دولت روحاني خودنمايي مي کرد.
گر چه موافقان طرح بهبود شاخص سلامت در کشور، محافظت مالي از اقشار جامعه، ارتقاء خدمات درماني در بخش دولتي و دسترسي به آن را مد نظر قرار مي دهند اما مخالفان برآن باورند که طرح تحول سلامت آنطور که بايد و شايد اهداف اوليه را تامين نکرده است.
تا آنجا که اکبر شوکت عضو هيئت امناي سازمان تامين اجتماعي در گفت‌وگويي به خسارت طرح تحول سلامت براي بيمه شدگان و بيمه گران اشاره کرد و از دولت خواست تا براي عدم ضرر بيشتر بيمه شدگان و مستمري‌بگيران بدهي خود با تامين اجتماعي را تسويه کند.
با اين حال افزايش بيش از ۲۰ هزار تخت بيمارستاني و واحدهاي زايمان طبيعي در کشور و تکميل پرونده الکترونيک بهداشت ايرانيان از دستاوردهاي طرح تحول نظام سلامت است که نبايد آن‌را ناديده گرفت.
ضرورت تغيير رويکرد
نايب رئيس کميسيون بهداشت مجلس معتقد است: «در ادامه طرح تحول نيازمند تغيير رويکرد هستيم؛ در غير اين صورت با توجه به کمبود منابع و ضرورت اجراي قانون، به موانع و مشکلات بيشتري بر‌خورد خواهيم کرد.»
سيد مرتضي خاتمي به رسالت مي گويد: «بي شک طرح تحول زماني اجرا شد که ما در زمينه زير ساخت‌هاي سخت افزاري نظام سلامت دچار مشکل بوديم، چه از حيث ابنيه و چه از حيث تجهيزات و همچنين نيروي انساني ماهر در مناطق کم برخوردار. اساسا طرح تحول چيزي نبود جز اينکه براي ايجاد و تقويت زير ساخت ها، منابعي را تزريق کرديم. دريک بازه زماني اين اتفاق افتاد و کمبود تخت هاي بيمارستاني تا حدود زيادي مرتفع و در قطب هاي مختلف کشور تجهيزات فوق تخصصي داير شد. نهايتا ميزان دسترسي مردم به خدمات بهداشتي و درماني افزايش يافت و به اين ترتيب پرداخت از جيب مردم کاهش يافت.»
وي مي‌افزايد: «در اين برهه زماني با توجه به اينکه به‌اندازه کافي بحث دسترسي به خدمات و تجهيز ابنيه و امکانات را دنبال کرده‌ايم و به نتايج قابل قبولي هم رسيده‌ايم، جا دارد يک بازنگري در نحوه اجراي طرح داشته باشيم و اولويت‌هايي را مشخص کنيم؛ يعني هم به خدمات جاري عمق ببخشيم، هم به کيفيت خدمات نگاهي داشته باشيم و خدماتي را ازنظر اعتباري بر خدمات کم‌اهميت‌تر ترجيح دهيم. از طرفي با توجه به کمبود منابع، خودبه‌خود بحث اولويت‌ها مطرح مي‌شود يعني بايد به مسائلي که نياز بيشتر و مهم‌تر جامعه است بيشتر بپردازيم.»
خاتمي اولويت جامعه جهاني به بيماري‌هاي غير واگير را مدنظر قرار داده و مي‌گويد: «بايد اولويت را به طرح‌هاي پيشگيري بدهيم. مثلا در موضوع شيوع پرفشاري خون در جامعه، کمپيني در کشور از سوي وزارت بهداشت تشکيل‌شد که بسيار بجا بود و باعث شد آحاد مردم از اين طرح بسيار مفيد استقبال نموده و گام اساسي در جهت سلامتي خود بردارند، اگر خوب به آن بپردازيم، تعداد زيادي از مردم به وضعيت فشارخون خودآگاهي مي‌يابند و هم مراقبت از نحوه تغذيه و شرايط زيستي بهبود مي‌يابد و نتيجتاً آمار بيماري‌هاي قلبي عروقي در کشور کاهش خواهد يافت».
وي همچنين لزوم توجه به بيماري‌هاي خاص و بيماري‌هاي صعب‌العلاج را مطرح کرده و مي‌افزايد: «بهتر است اولويت را از تعهد کارهاي فوق تخصصي پرهزينه غير اورژانسي، به سمت درمان بيماري‌هاي خاص و بيماري‌هاي صعب‌العلاج مثل ديابت و سرطان‌ها ببريم که بي‌شک بايد منابع بيشتري به اين حوزه‌ها تخصيص يابد.»
خاتمي توسعه نظام اطلاعات فناورانه در بخش سلامت و ارائه خدمات بر اساس نظام ارجاع را از ديگر اولويت ها برشمرده و مي گويد: «بايد مسائلي که در بخش اقتصاد سلامت به ما کمک مي کند را در اولويت قرار دهيم.»
حلقه مفقوده مديريت منابع
با اين حال يک عضو ديگر کميسيون بهداشت و درمان مجلس ارزيابي مثبتي از عملکرد طرح تحول سلامت نداشته و مي گويد: «اين طرح گرچه در ابتداي راه موفق عمل کرد اما در ادامه مشکلات و کاستي هايي را به همراه داشت.»
عباسعلي پوربافراني تصريح مي کند: «ما در کشور نياز جدي به طرح تحول سلامت داشتيم و قرار بود با اجراي اين طرح بخشي از مشکلات مردم در حوزه سلامت مرتفع شود. در واقع قرار بود در قالب اين طرح هزينه هاي پرداختي مردم کاهش يابد، مناطق محروم از پزشکان متخصص و توانمند برخوردار شوند، توجه به بيماران خاص و بهداشت و سلامت دهان و دندان مد نظر قرار گيرد اما متاسفانه برخي از اين اهداف به دليل عدم نظارت و پيش بيني نادرست منابع امکان اجرايي شدن نيافت .»
وي مي گويد: «به همين دليل بايد بخشي از طرح تغيير اساسي پيدا کند. مثلا در بسته هايي که مطرح شد پرداخت مبتني بر عملکرد را داشتيم که تفاوت فاحشي در دريافتي ها ايجاد مي کرد يا کاهش پرداخت از جيب مردم که مد نظر مجريان بود عملا اجرايي نشد. گرچه در ابتداي راه خوب پيش رفت اما افزايش ناگهاني تعرفه هاي پزشکي هدف اصلي را زير سوال برد.»
راهکاري که پوربافراني پيشنهاد مي کند مديريت منابع است. وي مي‌گويد: «بايد نظارت دقيق و درستي بر منابع داشته باشيم و چالش ها و نواقصي که در طرح وجود دارد مثل بيماران خاص و سرطاني که عملا ديده نمي شدند را مد نظر قرار دهيم.»
جاي خالي گايدلاين هاي علمي در اين رابطه سخنان رئيس بيمارستان دکتر لواساني هم جالب توجه است. “سيد علي جماليان” اظهار مي کند: «اگر طرح تحول نظام سلامت با سيستم ارجاع همراه مي شد و کنترل سيستم هاي نظارتي و هزينه ها در اولويت قرار مي گرفت موفق تر از امروز پيش مي رفت و رنگ نيمه تعطيلي به خود نمي گرفت.»
اين فوق تخصص قلب و عروق ياد آور مي شود : «يکي از زير ساخت‌هاي اصلي طرح تحول کنترل هزينه ها بود و براي دستيابي به اين هدف بايد قبل از اجراي طرح تحول نظام ارجاع را در کشور پياده مي کرديم. يعني با اجراي طرح پزشک خانواده و پزشک امين هزينه ها کنترل مي‌شد و لازم نبود بيماران در موارد غير ضروري به فوق تخصص ها مراجعه کنند.»
او البته اميدوار است که دولت با تغيير سياست ها طرح تحول را در مسير اصلي خود قرار دهد و مي گويد: «يکي از کارهاي وزارت بهداشت نظارت بر درمان است . براي اين کار بايد انجمن هاي علمي به کمک وزارت بهداشت بيايند و براي هر رشته اي گايدلاين علمي داشته باشيم. آن وقت کار درمان و تشخيص طبق اصول پيش مي رود و پزشکان هم منطبق با قانون حقوق دريافت مي کنند.