حذف «الزام نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي» موضوعي است که طي چند روز گذشته با واکنش‌ها و اعتراضات بسياري همراه بوده ، اما همچنان بحث بر سر ضرورت يا عدم نصب فيلتر جاذب دوده با تصميم غبارآلود اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور در مورد حذف «الزام نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي» شدت گرفته است.
عيسي کلانتري، رئيس سازمان محيط‌زيست ايران، حذف الزام نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي را براي کشور خطرناک دانسته و اين درحالي است که مهدي يونسيان، مديرعامل ايران‌خودرو ديزل مدعي است به اين دليل که سوخت خودروها کيفيت لازم را ندارد نصب فيلتر هم فايده‌اي نخواهد داشت.
طبق پژوهش‌هاي علمي، تشديد علائم بيماري‌هاي قلبي، ريوي و تنفسي از پيامدهاي انتشار ذرات معلق است. آژانس بين‌المللي تحقيقات سرطان، آلودگي هوا و آلاينده ذرات معلق را عامل سرطان‌زا معرفي كرده است. اين درحالي است که رانت و فضاي انحصار خودرو سازي
کشور و از طرفي بهانه‌هايي مثل اعمال تحريم‌ها موجب شده است مسئولان دولت به نتايج پژوهش‌هاي علمي و نظرات کارشناسان خودرو بي‌توجه باشند.
*اهميت نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي
به‌منظور بررسي اين موضوع با برخي از فعالان صنعت خودروسازي که در زمينه خودروهاي پاک فعاليت مي‌کنند به گفت‌وگو پرداختيم. مسعود ارشادي، مديرعامل شرکت پاک خودرو در گفت‌وگو با «رسالت» با تأکيد بر اهميت نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي مي‌گويد: «به دليل افزايش آلودگي در سال‌هاي اخير نصب فيلتر جذب ذرات معلق در خودروهاي ديزلي موضوع مهمي است که نمي‌توان آن را ناديده گرفت. اگر موضوع مربوط به ۵۰ سال گذشته بود شايد مشکلي پيش نمي‌آمد، اما نبود اين فيلترها مشکلات فراواني را به همراه خواهد داشت.»
مديرعامل شرکت پاک خودرو با انتقاد از اين دستور معاون اول رئيس‌جمهور خاطرنشان کرد: «آقاي جهانگيري با اين دستور تنها در حق فروشند‌هاي خودرو لطف کردند نه مردم! اين اقدام براي مردم مشکلاتي را ايجاد خواهد کرد. شايد در شهرستان‌هاي کوچک مشکلي ايجاد نکند اما در تهران مشکلات فراواني پيش خواهد آمد و مسئولان دولت در اين رابطه به‌صورت کارشناسي عمل‌ نکرده‌اند.»
گفته مي‌شود که ذرات معلق کمتر از ۲/۵ ميکرون مهم‌ترين آلاينده شهر تهران را تشکيل مي‌دهد که کاميون‌ها و اتوبوس‌هاي درحال تردد در تهران سهم ۷۸ درصدي آن را دارند. اين فيلترها، در سيستم اگزوز خودروهاي ديزلي حدود ۸۵ درصد از دوده‌هاي خروجي را حذف و در شرايط خاص اين ميزان گاهي به ۱۰۰ درصد مي‌رسد.
ارشادي، با بيان اينکه مسئولان دولت تاکنون از مخترعاني که در زمينه فعاليت خودروهاي پاک فعاليت مي‌کنند، حمايت جدي نداشته‌اند گفت: «براي بسياري دست اين افراد رو شده است، چراکه منافع آن‌ها در حمايت از مخترعان نيست و فقط پول براي آن‌ها مهم است و اينکه محصولات آن‌ها خوب فروش برود.»
وي با تأکيد اينکه مخترعان و توليدکنندگان خودروهاي پاک بايد در کارخانه‌هاي خودروسازي براي آموزش و تحقيق حضورداشته باشند گفت: «وقتي به خودروسازي مراجعه مي‌کنيم از حضور مخترعان و توليدکنندگان ناراحت مي‌شوند، چراکه معيارهاي مورد نظرآن‌ها را تغيير مي‌دهيم و مانع از فعاليت‌هاي غيرکارشناسي آن‌ها مي‌شويم، براي همين از حضور ما در خودروسازي‌ها استقبال نمي‌شود»
مديرعامل شرکت پاک خودرو، با اشاره به پيشرفت‌هاي کشور در صنايع موشکي و پهپادي گفت: « امروز صنايع موشکي و پهپادي ما قدرت‌هاي بزرگ دنيا را به زانو درآورده است. مسئولان دولت اگر براي مذاکره دعوت مي‌شوند به دليل همين پيشرفت‌ها است، اما در صنايعي مثل خودروسازي مديراني در رأس هستند که شايد مدرک داشته باشند، اما سواد علمي و عملي ندارند و در زمينه فيلترهاي جذب ذرات به مشکل برخورد کرده‌اند، درحالي که يک مدير کاردان بايد پيش از بروز اين مشکلات به فکر ساخت اين فيلترها ‌بود و الان دير شده است.»
قيمت فيلتر دوده سال به سال درحال افزايش است. آذر سال ۹۶ قيمت آن ۴۰ ميليون تومان بود و در مرداد ۹۷ به ۶۰ ميليون تومان و اکنون به بيش از ۱۳۰ ميليون تومان رسيده است. اين فيلترها بيشتر از سه کشور آلمان، سوئيس و دانمارک وارد شده‌اند، در حالي که توليدکنندگان داخلي با حمايت مسئولان مي‌توانستند اين محصول را در داخل کشور توليد کنند.
*لطمه دستور جهانگيري به اشتغالزايي صنعت خودرو
اکبر عليپور رسايي، مخترع صنعت خودروسازي و توليد کننده فيلتر جذب ذرات معلق يا کاتاليست در گفت‌وگو با «رسالت» با انتقاد از اين دستور معاون اول رئيس جمهور مي‌گويد: «کاتاليست‌ها نقش مهمي در مهار دي‌اکسيد کربن را دارند. اين دستور معاون اول رئيس جمهور به اشتغال‌زايي و فعاليت توليدکنندگان لطمه وارد مي‌کند.»
اين توليدکننده فيلتر جذب ذرات معلق با اشاره به اهميت کاتاليست‌ها در کشورهاي توسعه يافته براي خودروسازي گفت: «در اين کشورها سلامت و جان مردم اهميت فراواني براي مسئولان کشورشان دارد، اما در کشور ما برخي از مسئولان براي جان مردم ارزش قائل نمي‌شوند.»
دولت دوازدهم با شعارهاي زيادي از جمله دولت محيط زيستي روي کار آمد و در راستاي همين شعار بود که در سال ۹۳ قانون لزوم استفاده از فيلتر دوده در خودروهاي ديزلي را تصويب كرد. براساس آيين‌نامه اجرايي اين قانون، نصب فيلتر دوده براي خودروهاي ديزلي از ابتداي سال ١٣٩٦ الزامي شد. کارشناسان صنعت خودروسازي هم تأييد کردند که نصب اين فيلترها مي‌تواند در کاهش ذرات معلق بسيار مؤثر باشد، اما با بي‌توجهي مسئولان دولت مواجه شدند.
عليپور رسايي، با انتقاد از عدم حمايت مسئولان و وزارت صنعت، معدن و تجارت از توليدکنندگان اظهار داشت: «مهم‌ترين مشکل توليدکنندگان عدم حمايت دولت است. دولت به عنوان مرجعي که بايد به فکر توليدکنندگان و مردم باشد بايد براي سلامتي مردم ارزش قائل باشد، چراکه با رأي همين مردم است که انتخاب شدند و روي کار آمدند.»
*قوانين سخت‌گيرانه آلمان در استفاده از فيلتر دوده
در بسياري کشورهاي جهان قوانين به شدت سخت‌گيرانه‌اي دررابطه با خودروهاي ديزلي وجود دارد. محسن شمسيني غياثوند، پژوهشگر توليد خودرو با سوخت پاک در گفت‌وگو با «رسالت» با بيان اينکه عدم نصب فيلتر جذب ذرات معلق براي سلامتي بسيار خطرناک است، خاطرنشان کرد: «در حالي که آقاي جهانگيري دستور به حذف اين فيلترها را مي‌دهد در کشوري مثل آلمان قوانين دشواري براي خودروهاي ديزلي وجود دارد و به تازگي دو نفر از مديران خودروسازي اين کشور به دليل عدم توجه به اين قوانين بازداشت شده‌اند.»
نتايج داده‌هاي يک پژوهش در شهر تهران نشان داده که کاميون‌هاي سبک و سنگين ۲۰ درصد، ميني‌بوس‌ها ۱۰ درصد و اتوبوس‌ها سه درصد از کل انتشار ذرات معلق را بر عهده داشته‌اند. اعدادي که وضعيت انتشار ذرات معلق را نشان مي‌دهد. سال گذشته محمد عليخاني رئيس كميسيون عمران، حمل و نقل و ترافيك شوراي شهر تهران اعلام کرد اين شورا بودجه نصب فيلتر دوده روي اتوبوس‌هاي شهري را حذف كرده که با مخالفت‌هاي بسياري همراه بود.
اين پژوهشگر خودروهاي پاک با انتقاد از مسئولان شهري تهران در حمايت از طرح‌هاي مخترعان خاطرنشان‌کرد: «بيشترين و خطرناک‌ترين آلايندگي خودروهاي ديزلي در شهر تهران است چرا که از کاتاليست استاندارد در خودروها استفاده نمي‌شود. همچنين مسئولان شهري تهران نسبت به اين قضيه بي‌اعتنا هستند. براي همين با نظري غيرکارشناسانه دستور به حذف فيلتر دوده را دادند.»وي با اشاره به سنگ‌اندازي برخي از مسئولان و بي‌توجهي به مخترعان و توليدکنندگان خودروهاي پاک گفت: « عدم حمايت مالي مخترعان در صنعت خودروسازي مهم‌ترين مشکلي است که وجود دارد. وزارت صنعت حمايت لازم را از توليدکنندگان بخش صنعت ندارد، وقتي يک مخترع اقدام به توليد نمونه اول يک محصول مي‌کند هزينه آن گران تمام مي‌شود که بايد مورد حمايت قرار بگيرد چرا که بعد از توليد يک تا ۱۰۰ هزار قطعه، قيمت محصول پايين مي‌آيد و گردش مالي از اهميت زيادي برخوردار است.»
اما به گفته اين پژوهشگر توليد خودرو با سوخت پاک، تا سال ۲۰۲۵ تمام دنيا بايد به سمت توليد خودروهاي هيبريدي بروند، اين درحالي است که معصومه ابتکار، رئيس سابق سازمان حفاظت از محيط زيست چند سال قبل معاهده پاريس را امضاء کرد. معاهده‌‌اي که در آن مصوب شده اگر آلودگي هوا در ايران کاهش پيدا نکند دولت بايد غرامت آن را پرداخت کند.»