|نفيسه امامي|
سينماي دفاع مقدس را بدون اغراق مي توان سينمايي دربرگيرنده مفاهيم ارزشي و انقلابي دانست كه در دهه هاي ۶۰ و ۷۰ توانست قد بكشد و آثار ماندگاري را از خود به جاي بگذارد؛ آثاري مانند مهاجر، از كرخه تا راين، آژانس شيشه اي و در همين اواخر تنگه ابوقريب كه در اذهان ماندند. اما اين سينماي ارزشي، اين روزها با همه ظرفيت هاي بالا در پرداختن به موضوع و محتوا، كم‌رنگ شده و كمتر فيلمنامه نويس يا كارگرداني به سراغ ساخت چنين آثاري مي رود. اين درحالي است كه رهبر معظم انقلاب اسلامي، هشت سال دفاع مقدس را «گنجي بي‌پايان» عنوان فرموده و اين تصور که هنر دفاع مقدس در جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مخاطب ندارد را خطاي بزرگي مي دانند.
سؤال اينجاست كه چرا با وجود سوژه ها و موضوعات متعدد كه به دوران دفاع مقدس و بعد از آن مربوط مي شود، ساخت چنين آثاري كمرنگ شده و ذائقه مخاطبان به دليل ايجاد فاصله ميان ساخت آثار موفق جنگي، كمتر به ديدن اين آثار گرايش پيدا كرده است.
محمدحسين نيرومند مديرعامل اسبق انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس در گفت و گو با «رسالت» با اشاره به كمرنگ شدن ساخت فيلم هايي با ژانر دفاع مقدس بيان كرد: «توجه به ساخت فيلم هاي جنگي و يا در اولويت قرار ندادن آنها، در وهله اول به تصميمات مسئولان فرهنگي ارتباط پيدا مي كند. اگر مسئولان و تصميم گيران تمايل داشته باشند، اين ژانر احيا مي شود، اما در حال حاضر در نظام فرهنگي، تمايلي براي ساخت فيلم هايي با رويكرد دفاع مقدسي وجود ندارد. بنابراين بايد مطالبه ما از مديران فرهنگي باشد.»
وي با اشاره به اينكه ساخت فيلم هاي جنگي با مشكلات متعددي همراه است، گفت: «به دليل مشقت هاي ساخت اين گونه آثار كه شامل بودجه تا فراهم آوردن امكانات لجستيكي مي شود، همت بالايي براي ساخت آثار لازم است. اگر وزارت ارشاد به همراه مؤسسه هايي مانند اوج و انجمن دفاع مقدس از توليد اين آثار حمايت نكنند، چنين محصولاتي ساخته و عرضه نمي شوند. ضمن اينكه عده اي به دنبال بي توجهي به اين مفاهيم و محو شدن آنها هستند.»
نيرومند، سوژه هاي مناسب براي ساخت فيلم هاي جنگي را متعدد عنوان كرد و افزود: «در سال هاي اخير ادبيات دفاع مقدس بسيار مورد توجه واقع شده و كتاب هاي زيادي با اين موضوع و در تيراژ بالا به چاپ رسيده اند. بنابراين سوژه درباره اين ژانر وجود دارد. به عقيده من جريان هاي فرهنگي مي توانند به نگارش فيلمنامه با موضوع دفاع مقدس كمك كنند و اگر نمي توانند بودجه هاي ميلياردي براي ساخت فيلم جنگي را آماده كنند، اما حمايت هاي لازم را براي نگارش چند فيلمنامه مناسب در يك سال فراهم نمايند.»مديرعامل اسبق انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس اظهار كرد: «همه نهادهاي فرهنگي كه در توليد و ساخت فيلم هاي دفاع مقدسي فعال هستند، در ساخت اين نوع از فيلم ها كوتاهي مي كنند. بايد در نگارش فيلمنامه هايي با موضوع جنگي بيشتر از حال حاضر فعال باشيم، اما متأسفانه اين گونه نيستيم.»
وي به نقش انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس در حمايت از آثار جنگي اشاره كرد و افزود: «بهترين آثار جنگي در اين انجمن توليد مي شد و از هنرمندان اين عرصه حمايت مي كرد و اگر اكنون وزارت ارشاد و حوزه هنري در تخصيص بودجه براي ساخت آثار همت كنند، انجمن نيز مي تواند امكانات لجستيكي و پشتيباني را در اختيار سازندگان آثار قرار دهد.»
نيرومند تصريح كرد: «انجمن داراي محدوديت هاي مالي است در حالي‌كه ساخت فيلم هاي جنگي بسيار پرخرج هستند. به همين علت اين انجمن به تنهايي نمي تواند ساخت چنين فيلم هايي را به عهده بگيرد، بلكه نيازمند حمايت ارگان هاي ديگر است.»
وي در پايان سخنانش، جنگ را محدود به سال هاي دفاع مقدس ندانست و گفت: «امروز مدافعان حرم كاري از جنس دفاع مقدس مي كنند و مشق دفاع مقدس را مي نويسند كه بايد به آنها نيز پرداخته شود.»
به زعم عده اي عدم نگارش فيلمنامه هاي مناسب براي ساخت آثار دفاع مقدسي، يكي از دلايل مهم در ساخته نشدن اين آثار هستند ،درحالي كه مسعود ده نمكي كه سابقه ساخت فيلم پرمخاطبي مانند «اخراجي ها» را در كارنامه خود دارد، معتقد است فيلمنامه هاي با موضوع دفاع مقدس از نظر كيفيت قابل رقابت با ديگر فيلمنامه ها هستند.
مسعود ده نمكي كارگردان سينما و تلويزيون در گفت و گو با «رسالت» دلايل متعددي را در كمرنگ شدن ساخت فيلم هايي با ژانر دفاع مقدس تأثيرگذار دانست و گفت: «هزينه هاي بالا و فراهم كردن امكانات لجستيكي از سختي هاي ساخت چنين آثاري است كه بخش خصوصي را از ورود به اين عرصه دور كرده و ضرورت ورود دستگاه هاي دولتي براي ساخت آثار جنگي وجود دارد. بنابراين بايد از سياست گذاري، نمايش و اكران چنين فيلم هايي حمايت شود.»
ده نمكي ادامه داد: «بايد برنامه ريزي مناسب و نگاه ويژه اي براي تبليغات و سالن هايي كه فيلم هاي دفاع مقدسي را نمايش مي دهند، در نظر گرفته شود تا در رقابت با ديگر آثار سينمايي از نظر تعداد سالن ها و زمان نمايش، تعادل ايجاد شود و مخاطب براي ديدن چنين آثاري تشويق شود. توجه به چنين مؤلفه هايي داراي اهميت زيادي است.»
كارگردان فيلم اخراجي ها، به اهميت جذب مخاطب جوان و نوجوان توسط سينماي دفاع مقدس اشاره كرد و گفت: «در ساخت اين آثار هنري بايد به سليقه رده سني جوان و نوجوان توجه ويژه اي داشت تا اين گروه نيز از چنين آثاري استقبال كنند.»
ده نمكي، كيفيت فيلمنامه هاي آثار جنگي را قابل قبول قلمداد كرد و افزود: «فيلمنامه با موضوع دفاع مقدس به هيچ عنوان عقب تر از ديگر فيلمنامه ها نيست و اين مسئله بسيار مهمي محسوب مي شود. نكته اي كه بايد به آن توجه داشت، تفاوت در بستر نمايش و توليد آثار جنگي با آثار آپارتماني است زيرا سختي توليد فيلم هاي دفاع مقدسي با آثار آپارتماني قابل قياس نيست.»
وي در پايان سخنانش بيان كرد: «براي بهبود اين وضعيت علاوه بر سرمايه گذاري و حمايت از ژانر دفاع مقدس، بايد فضاي ميان رمان نويسي و ادبيات داستاني دفاع مقدس را پر كرد تا زنجيره اي تشكيل گردد كه به توليد آثار با كيفيت تر منجر شود.»
در اين ميان مسئولان و تصميم گيران فرهنگي نقش مهمي در حمايت و ساخت آثاري با مضامين گوناگون دارند و شايد غفلت آنان از توجه به سينماي دفاع مقدس، بستري را براي كمرنگ شدن اين آثار مهيا كرده است.
اصغر نقي زاده بازيگر سينما و تلويزيون که نقش هاي متعددي را در فيلم هاي حوزه دفاع مقدس برعهده داشت نيز در گفت و گو با «رسالت» درباره ساخت فيلم هاي با موضوع دفاع مقدس گفت: «در كشور هر شخصي كه مسئوليتي را به عهده مي گيرد، طبق سليقه خود عمل مي كند و به نظر مي رسد مسئولان فرهنگي كه داراي بودجه و اختيارات هستند، علاقه اي به آثار دفاع مقدسي ندارند و اكنون اين سينما تا حدودي كم رنگ شده است. شايد با حضور وزير يا مسئول فرهنگي ديگر اين روند تغيير كند. اين مسئله را مي توان ناشي از عدم وجود قانون مشخص در كشور دانست.»
نقي زاده درباره كيفيت فيلم هاي جنگي ساخته شده، بيان كرد: «در دهه ۷۰ فيلم هاي ماندگاري مانند از كرخه تا راين و آژانس شيشه اي ساخته شد كه يكي از دلايل ماندگاري آنها بازيگراني بود كه تجربه حضور در جبهه ها را داشتند و جنگ را از نزديك لمس كرده بودند. به همين علت توانستند نقش بي بديلي را ايفا كنند.»
بازيگر فيلم «ديده بان» اضافه كرد: «در سال هاي اخير فيلم هاي خوبي مانند «تنگه ابوقريب» ساخته شد كه از نظر تكنيكي بسيار قوي بود، اما نبايد از بازيگران آن انتظار داشت مانند هنرمنداني كه زماني رزمنده بودند، ايفاي نقش كنند زيرا حس و حالي كه بازيگر دهه ۶۰ در جبهه ها تجربه كرده با هنرمندي كه در آن دوران حتي به دنيا نيامده و آن زمان را از نزديك نديده، متفاوت است و نبايد چنين انتظاري از آنان داشت كه «از كرخه تا راين» ديگري را بيافريند. داشتن چنين توقعي، نابه جا و نادرست است.»
گفتن از رشادت ها و دلاوري هاي فرزندان اين سرزمين در دوران دفاع مقدس در قالب فيلم، سريال و نگارش كتاب را نمي توان ناديده گرفت و با بهانه جويي هايي از سر بي حوصلگي، كم رنگ كرد. اين نكته كه ساخت آثاري با ژانر دفاع مقدس سختي هاي خود را دارد، قابل كتمان نيست، اما نبايد از اين مسئله به راحتي گذر كرد كه هشت سال از تاريخ كشور را جنگي تحميلي به خود اختصاص داد و نبايد اجازه داد گفتن از آن رنگ فراموشي و رخوت به خود بگيرد و يا مسئولان فرهنگي نگاه سليقه اي به آن داشته باشند.