|وحید بلالی|
  چند ماهی است اقبال مردم به بورس بسیار بیشتر از گذشته شده و بسیاری از افراد خواستار ورود به بورس هستند، خبر سودآوری بازار سرمایه نسبت به بازارهای دیگر مردم برای ورود به بورس تهییج کرده است، تبلیغات دولتی و تبلیغات ویژه در صدا وسیما نیز عامل دیگری است که مردم نسبت بورس بسیار امیدوار شده اند، چند عامل اقبال عمومی به بورس را بررسی می کنیم.
کاهش سود سپرده بانکی یکی از مهمترین عواملی که مردم برای حضور در بازار سرمایه مشتاق کرده است، کاهش سود سپرده بانکی است،  شورای عالی بانک ها و موسسات اعتباری مصوبه ای تصویب کردند که در آن از اول اردیبهشت سود سپرده های بانکی حداکثر ۱۵ درصد سالانه باشد، نرخ سود سپرده های کوتاه مدت کمتر از ۶ ماه نیز ۸ درصد خواهد بود. این مصوبه شورای پول و اعتبار بود که در سال ۹۶ تصویب شد اما در آن زمان به این مصوبه عمل نشده و قرار است در سال ۹۹ این مصوبه اجرایی شود. 
با کاهش سود سپرده های بانکی سرمایه گذاری در بانک ها دیگر به صرفه نیست، در سال های قبل نرخ تورم ۲۰ درصد بوده و نرخ سود بانکی نیز ۲۰ درصد محاسبه می شد و اگر فردی در بانک سرمایه گذاری می کرد اصل پول خود با کاهش نرخ تورم باز می گشت، در سال های قبل تر که وضع سپرده بسیار بهتر بوده برخی از بانک ها سپرده های بیش از ۲۳ درصد را به صورت سالانه محاسبه می کردند.
حال با این فرمول جدید سود سپرده اگر فردی در بانک سرمایه گذاری کند با پیش بینی تورم ۴۰ درصدی در سال ۹۹ ، ۱۵ درصد از پول خود را از دست داده و عملا سود سپرده او منفی شده است. به همین علت سود سپرده بانکی دیگر برای بسیاری از سرمایه گذاران قابل توجیه نیست.
با کاهش سود بانکی سرمایه ها به بازارهای موازی آمده و از آنجایی که بازارهای خودرو و مسکن رشد بسیاری کرده و دیگر بازار تحمل رشد را ندارد تنها بازارهای ارز، سکه و طلا و بازار سرمایه برای سرمایه گذاری باقی می ماند، با تدابیر خوب و سختگیرانه دولت در بازار ارز، تنها بازار قانونی و نقدشونده بورس است که این عامل باعث هجوم مردم به بازار بورس شده است، بازار سرمایه از ابتدای سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰ درصد رشد داشته در صورتی که بازارهای بورس تمام دنیا در شوک کرونا گرفتار شده و در حال نزول هستند.
بازار بورس ایران از اواسط سال ۹۶ تا به امروز بازدهی بسیار مناسبی به سرمایه گذاران خود داده و برخی در این سه سال ، سرمایه های خود را به بیش از ۱۰ برابر رسانده اند، تبلیغات مردم در سطح جامعه و نزدیکان و هم زمان تبلیغات دولت و به ویژه تبلیغ برای ورود به بورس توسط صداوسیما باعث شده بسیاری از مردم به این بازار توجه ویژه ای داشته باشند، صف های طولانی در دفاتر پیشخوان دولت برای ثبت نام و گرفتن کد بورسی به وجود آمده که در تاریخ بازار سرمایه ایران بی نظیر است.
تدابیر دولت برای رونق بازار سرمایه 
افت فروش نفت ایران به علت تحریم و افت شدید قیمت نفت باعث شده درآمدهای نفتی ایران به حداقل برسد، از طرف دیگر شیوع ویروس کرونا در کشور باعث زیان بسیاری از واحدهای تولیدی، توزیعی و صنفی شده و درآمدهای مالیاتی دولت را به حداقل رسانده است، برآوردها حکایت از کاهش ۴۰ هزار میلیارد تومانی دولت از محل درآمدهای مالیاتی است، اگر این میزان را با کسری بودجه دولت در سال گذشته جمع کنیم به عدد نزدیک به ۸۰ هزار میلیارد تومان خواهیم رسید، تنها راه دولت برای جبران این کسری بودجه تامین سرمایه از بازار بورس است، دولت قصد دارد سهام شرکت های دولتی خود را در این بازار عرضه کرده تا با عمق بخشی به این بازار رونق آن را تداوم بخشد و از طرف دیگر با انتشار اوراق مختلف  سرمایه بسیاری از صنایع مهم کشور را نیز تامین بخشد، برای دولت حفظ بازار سرمایه بسیار مهم بوده و برای آن برنامه ای مدون طراحی کرده است.
تاثیر ویروس کرونا بر بورس ایران
فردین آقا بزرگی، مدیرعامل کارگزاری و کارشناس بازار سرمایه، در مورد فضای این روزهای بازار بورس و اثرات بحران ویروسی جهان بر آن به «رسالت» می گوید:
 «ویروس کرونا نه تنها برای اقتصاد ایران بلکه تمام کشورهای جهان یک سکته کاری در حوزه صنایع مختلف و شرکت ها محسوب می شود. طبق گزارش های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، اقتصاد اروپا و آمریکا در شرایط کنونی، حدود ۷ درصد کاهش پیدا کرده است که بر این اساس با کاهش عمده سطح تقاضا در جهان، بدون شک این سیر نزولی به ایران نیز سرایت خواهد کرد با وجود آن که کشورما اکنون نیز تحت تاثیر این بحران زیست محیطی و غیر قابل پذیرش قرار گرفته که با سرایت این دومینوی کاهش، تاب تحمل این وضعیت را در نظام بازار و سرمایه ایران نمی بینم.»
وی ضمن بیان اینکه این روزها بخش قابل توجهی از سهام موجود در شرکت ها، بورس و فرابورس ایران دچار اختلاف فاحش میان ارزش ذاتی و ارزش روز قیمت سهام شده است، به دلیل این اتفاق اشاره کرده و توضیح داد: «سیاست های انقباضی و هدایت نقدینگی که بانک مرکزی به سمت داشتن بازار سرمایه و نبود بازارهای نقد شونده، قانونمند و شفاف در دو سال گذشته اتخاذ کرده است، به دلیل آن که اکنون هیچ بازاری وجود ندارد، ۲۵۰۰ هزار میلیارد تومان پتانسیل نقدینگی، رهسپار بورس شده و نبود انطباق با متغیرهای اثر گذار بر وضعیت اقتصادی که به هیچ عنوان اینگونه افزایش قیمت هارا تایید نمی‌کند، بیم حباب یا بیم افزایش ارزش بازار سهام نسبت به ارزش ذاتی را به شدت قوت بخشیده است.»
این تحلیلگر بازار سرمایه در مورد دلایل افزایش علاقه مندی مردم در پیوستن به بازار بورس در شرایط کنونی و افزایش ازدحام در عرصه بورس تشریح کرد: « به لحاظ اقتصادی، دو دیدگاه برای سرمایه گذاری وجود دارد ۱- سرمایه گذاری کوتاه مدت
  ۲-سرمایه گذاری بلند مدت. در بازه کوتاه مدت، انگیزه بیشتر سرمایه دارانی که هیچ نقشی در مدیریت شرکت ها ندارند از انجام سرمایه گذاری، روی کسب و عایدات نقدی قابل دریافت از شرکت ها متمرکز است؛ بر این اساس پتانسیل هایی که یک شرکت دارد برای دستیابی به یک سود مستمر طی سنوات آتی، این عایدات را ارزیابی( به اصطلاح تحلیلی ارزش ذاتی سهم و پتانسیل هایی که از دید سرمایه گذار می تواند سودآوری داشته باشد) می کند و همچنین کنترل و مدیریت شرکت و در نظر داشتن طرح های توسعه ای آینده نیز پتانسیل هایی
 هستند که می توانند در عایدات مستمر آتی نقش داشته باشند. اما ارزیابی تمام این ها به یک نگاه کارشناسانه نیازمند است بر این اساس در یک حالت مبتدی از دید یک شرکت، شخص سرمایه گذار حقیقی تنها عایدات سال آینده خود را ملاحظه کرده و نسبت به آن تصمیم می گیرد.»
ریسک سرمایه گذاری در بورس افزایش یافته است
آقا بزرگی در پاسخ به این سوال که چرا ریسک سرمایه گذاری در شرایط کنونی افزایش یافته است، می گوید: «بر این اساس در ۳ سال گذشته اختلاف بسیار زیادی میان ارزیابی ها ایجاد شده است. ارزش بازار ایران به نسبت سود و عایدات نقدی و پیش بینی
 سود شرکت ها به شدت رشدکرده به صورتی که طبق گزارش های اسفند سال گذشته، در سال ۹۷، نودو چهار هزار میلیارد تومان پیش بینی کل سود شرکت های بورسی ایران بوده است؛ در حالی که ارزش بازار تنها ۶۸۰ میلیارد تومان بوده. بنابراین بازدهی سرمایه گذاری در سال ۹۷، حدود ۱۳ درصد محاسبه می شود. این رقم در سال ۹۸، به ۱۲۱هزار میلیارد  تقسیم بر ۱۸۰۰ میلیارد تومان که برابر است با ۶/۷ درصد نسبت بازدهی سرمایه گذاری تخمین زده می شود که در نتیجه با کاهش نسبت سود به سرمایه گذاری، ریسک سرمایه گذاری افزایش یافته است.»
وی همچنین افزود: «امروز ۱۲۱ هزار میلیارد تومان تقسیم بر ۳ هزار و صد میلیارد تومان بازدهی کمتری از ۴% را ارائه می دهد که بر این اساس به طور متوسط دوره بازگشت سرمایه ۲۵ سال به طول خواهد انجامید. با این حال و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری، به دلیل منحصر به فرد بودن و تنها بودن بازار سرمایه و بورس و  همچنین  کاهش تصادفی سود سپرده، این علاقمندی برای جذب شدن به بازار بورس افزایش یافته است. بدون شک در ماه های آتی اصلاح قیمت در بورس صورت خواهد گرفت که در این صورت قشری که تحت تاثیر جو عمومی بازار به سرمایه گذاری اقدام می کنند به طور مستقیم متضرر خواهند شد.»
مدیرعامل کارگزاری دی ضمن تاکید بر این جمله که تا زمان وجود چنین سیاست های اقتصادی و بویژه پولی در فضای کشورمان و این میزان اختلاف و فاصله میان ارزش ذاتی و  ارزش روز، قیمت روز سهام با شدت بیشتری صعود می کند و تاریخ و زمان تحقق اصلاح قیمت سریع تر اتفاق خواهد افتاد، در مورد آینده بازار بورس  پیش بینی کرد: «بدون شک در دوماه آینده اصلاح قیمت را مشاهده خواهیم کرد و تعداد زیادی از سهام شرکت های بورسی که بدون دلایل و توضیحات اقتصادی افزایش قیمت سهام داشتند با این مصوبه روبه رو
 خواهند شد. اما اینکه تا انتهای سال۹۹ بورس به چه شکل حرکت خواهد کرد به عوامل مختلفی چون بررسی و پیشگیری از صدمات ویروس کرونا، وضعیت عمومی اقتصاد، قیمت نفت و اتفاقات مقطعی چون خبر اخیر مبنی بر قصد آمریکا برای بازگشت به برجام که اثر سیاسی قابل توجهی بر بازار ارز نیز خواهد داشت ممکن است، بستگی دارد. توافقات سیاسی  اگر اتفاق بیفتد عطش و اشتیاق سرمایه گذاری و نرخ ارز  را تا حدودی کاهش خواهد داد، بنابراین یکی از عوامل عمده افزایش قیمت در بورس که ارز پایه آن است، موجب تهدید قیمت خواهد شد. خود پیشتر از هیجانات بازار بورس در فروردین ماه سال جاری فکر می کردم که در ۹۹ نیمی از بازدهی سال ۹۸ را تجربه خواهیم کرد اما در این یک ماه بالغ بر ۶۰ درصد بازدهی وجود داشته است که این موضوع هیچ توجیه اقتصادی ندارد.»
تازه واردان و رویاهای بزرگبسیاری از تازه واردان اظهاراتی را از فعالان بازار شنیده و آنان را به ورود به بازار سرمایه ترغیب کرده است، تازه واردان بورسی اما با رویاهای بزرگ وارد این بازار شده اند که کمترین آن بازدهی
 ۱۰۰ درصدی سرمایه خود در طی یک سال است، برخی از این تازه واردان به امید بازدهی ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ درصد وارد بازار شده اند و این دید می تواند سرمایه های آنان را بسیار تهدید کند.
برخی از تازه واردان بورسی بازدهی ۳۰ درصدی یک ماهه برای سهم های خود تعریف کرده اند و در صورت اصلاح بازار این تفکر می تواند بسیار خطرناک باشد، همانطور که از ابتدای سال ۹۹ شاهد صف های خرید گسترده و رشد ۲۸ هزار واحدی شاخص کل در بورس هستیم این واقعیت می تواند در زمان اصلاح بازار نیز رخ داده و بازار در یک روز بیش از ۲۸ هزار واحد ریزش کند.
تازه واردان بورسی باید بدانند سوددهی بالا در بازار سرمایه تنها در زمانی رخ می دهد که به صورت طولانی مدت در بازار حضور داشته باشند و با حضور چند ماهه تا یک ساله نمی توان ثروتمند شد، البته در سال ۹۸ برخی از افراد سودهای بسیاری از بازار گرفته و توانستند پول خود را چند برابر کنند، اما تعداد زیادی نیز در سال ۹۸ سود خوبی کسب نکردند، زیرا به صورت هیجانی رفتار کرده و در این هیجان پول های خود را از دست می دادند.  حضور در بازار سرمایه نیازمند دانش، تجربه و تسلط بر هیجان را می طلبد که افراد جدید بورسی باید این نکات را به دقت رعایت کنند. دولت باید تدابیری را اتخاذ کند تا سرمایه جذب شده در این بازار تداوم یابد و افراد تازه وارد کمترین آسیب را از ریزش های احتمالی بازار که ذات آن است ، ببینند.
 همچنین جواد عشقی نژاد، کارشناس بازار سرمایه در مورد شرایط فعلی بازار بورس در ایران به «رسالت» چنین گفت: «بازار اقتصاد ایران ارتباط معناداری با وضعیت کنونی کشور دارد. برای مثال تغیر قیمت نفت تأثیر مستقیمی بر صنعت پالایشگاهی و برخی محصولات پتروشیمی و در امتداد آن بازارهای ایران داشته است. وضعیت اقتصاد کشورمان در آینده نزدیکی با میزان قیمت سهام مشخص و قابل ارزیابی خواهد شد.»
وی افزود: «بخش های مختلف اقتصاد کشورمان با تأثیر پذیری از این بحران ویروسی در جهان، با مشکلاتی رو به روشده است. از طرف دیگر تنگ و مسدود شدن راه ها و فعالیت دیگر بخش های اقتصادی و بازارهایی چون طلا و مسکن، حجم سنگینی از نقدینگی را به بازار بورس تزریق کرده است. همچنین پایین آمدن نرخ سود بانکی افزود بر موارد مذکور و بسته بودن بیشتر راه ها، موجب شده  تا سیل عظیمی از مردم جذب بازار بورس شوند.»
این کارشناس بازار سرمایه در مورد وضعیت فعلی شرکت های سرمایه گذاری و دلایل افزایش جذب مردم به این عرصه در شرایط فعلی گفت: «بازار در عملکرد شرکت ها در 
دو طول موج در حال فعالیت است که می توان روی آن ها حساب کرد. امروز حدود ۱۸۳۴ میلیارد تومان پول وارد بازار شده است که این شرکت هارا به سمت سهم خواهی بنیادی سوق داد. سرعت پیشرفت این شرکت ها از سرعت میانگین بازار بالاتر بود. اما همانطور که پیش بینی می شد
 این بستر نیاز به اصلاح قیمت داشت که در مدت اخیر آغاز شده است.»عشقی نژاد در پایان این گفت‌وگو اظهار داشت: «طبق پیش بینی ها، سرمایه های جدید ی پا به به بازار خواهند گذاشت که دولت و نهاد های ناظر باید ابزار های جدید مالی را طراحی و در اختیار این بازار بگذارد تا این پول ها توانایی باقی ماندن در بازار داشته و جذب رونق تولید شده و در انتها، استمرار این مسیر می‌تواند تأثیر خود را بر روی اقتصاد کشور بگذارد. آینده بازار بورس کشورمان در سال ۹۹ به‌گونه ای است که اگر بتوانیم با استفاده از ابزار هایی
دروهله اول بازار را حفظ و سپس پول‌هارا در آن نگاه داریم، روند صعودی آن حداقل تا شهریور ماه ادامه خواهد داشت.»