مريم رمضاني|
بسته حمايتي دولت از منظر جمعيت شناسان، با سياست هاي افزايش جمعيت در تضاد است. برهمين مبنا، قصد داريم، بدون پرداخت هاي ساده و سطحي و باز تحليل صورت مسئله، به موضوعي بپردازيم که از منظر جمعيت شناسان اهميت بسياري دارد. بي ترديد طرح مباحثي از اين دست، نمي تواند از عمق ضعف اطلاع رساني دولت در موضوع افزایش قیمت بنزین بکاهد، اما فارغ از نگرش هاي ژورناليستي و نقد جرياني، به قدر کفايت در روزهايي که سپري شد، هريک از رسانه ها بنابر سليقه و ديدگاههاي متناظر، دراين باره گفتند و نوشتند و در قامت مدافعان جامعه که خود هسته مرکزي آن را تشکيل مي دهند، نسبت به عملکرد دولت، مرثيه سرايي کردند.
طي روزهاي گذشته، دولت، همزمان با اعلام غافلگيرکننده سهميه بندي بنزين، اجراي طرح حمايت معيشتي خود را نيز اعلام کرد و برهمين اساس رئيس دولت، علت اين اقدام را حمايت از مردم به منظور کاستن از فشار‌هاي اقتصادي و تحريم‌ها اعلام کرد و در مقابل نوبخت يادآور شد علت اين پرداخت، بازگرداندن عوايد سهميه بندي بنزين به مردم است. حال در باب جزئيات اين طرح آمده است، «از ۲۵ ميليون خانوار کشور، ۱۸ ميليون خانوار اين کمک را دريافت مي کنند و هفت ميليون خانوار هم که از نظر اقتصادي توانمندترند، شامل اين طرح نمي شوند. جمع دريافت کنندگان اين کمک، ۶۰ ميليون نفرند و به خانوار‌هاي تک نفره ۵۵، دو نفره ۱۰۳، سه نفره ۱۳۸، چهار نفره ۱۷۲، پنج نفره و بيشتر ۲۰۵ هزار تومان پرداخت خواهد شد و مبلغ حمايت معيشتي هر ماه پرداخت مي‌شود.» اما پرسش قابل طرح در اينجا، مربوط به سياست تشکيل خانواده و فرزندآوري است چرا که صاحب نظران، ابراز نگراني کرده و معتقدند، چنين طرحي مي تواند براي افراد مجرد و آنان که فرزندي ندارند، بازدارنده باشد. به همين علت، سميه محمودي عضو کميسيون اجتماعي مجلس در گفت وگو با خبرنگار مهر، گفته است: در طرح حمايتي دولت از خانوارها که قرار است به دليل گران شدن قيمت بنزين اجرا شود، شاهد وجود تعارض با سياست هاي جمعيتي هستيم و با افزايش شمار خانوارها مبلغ پرداختي کاهش مي يابد.به اذعان او، اين طرح در صحن مجلس بررسي خواهد شد و نمايندگان حتما به تعارض اين طرح با سياست هاي افزايش جمعيت خواهند پرداخت.به روايت خبرگزاري مهر، طرح حمايتي دولت، خانواده هاي داراي بيش از ۵ عضو يا داراي بيش از ۳ فرزند را فاکتور گرفته است و به تمامي اقشار اين گروه همان مبلغ معادل خانواده هاي پنج نفره پرداخت مي شود، اين در حالي است که نحوه برنامه ريزي دولت در طرح حمايتي خود کاملا با سياست هاي جمعيتي کشور در تضاد است و هيچ توجهي به کمک به خانواده هاي پر جمعيت نشده است.
*طرح هاي في البداهه در تضاد با رشد جمعيت است
برهمين اساس محمدجواد محمودي در قامت جمعيت شناس، اعلام موضع کرده و به «رسالت» مي گويد: باتوجه به اينکه براي خانوارهاي تک نفره، ۵۵ هزار تومان و براي خانوار ۵ نفره و بيشتر ۲۰۵ هزار تومان در نظر گرفته شده، مي توان تاکيد کرد، مشوق هاي مادي لازم براي افزايش جمعيت در قالب بسته حمايتي، لحاظ نشده است، حال آنکه چنين منابعي بايد هدفمند توزيع شود.
او در ادامه تاکيد مي کند: اگرچه مشوق هاي مالي، لازم است اما کافي نيست، هرچند در زمينه اين بسته حمايتي، ماجرا قدري متفاوت است، چون بعد از افزايش نرخ بنزين که مردم نسبت به آن حساسيت پيدا کردند، حمايت هايي از اين دست مي تواند دلگرم کننده باشد و نکته منفي اين است که در بسته مورد اشاره، مبلغ حمايتي به ازاء افزايش تعداد خانواده ها به صورت تصاعدي بالا نرفته و اين مسئله، عاملي در افزايش رشد جمعيت به شمار نمي رود.
اين جمعيت شناس با اشاره به اينکه تاکنون طرح يا مشوق مالي نداشته ايم که بتواند خانوارها را براي فرزندآوري و افزايش جمعيت ترغيب کند، مي افزايد: تنها طرح در اين زمينه، مربوط به طرح جمعيت و تعالي خانواده است که در مجلس بلاتکليف مانده و اگر تصويب بشود، مشوق هايي براي رشد جمعيت در قالب اين طرح لحاظ شده است. اما در مجموع انتظار داريم، بعد از افزايش نرخ بنزين و منابع خوبي که از اين طريق بدست مي آيد، به سياستهاي افزايش جمعيت کمک کنيم، نه اينکه في البداهه طرحي را ارائه کنيم که در تضاد با رشد جمعيت است.
صالح قاسمي پژوهشگر حوزه جمعيت نيز در گفت گو با خبرنگار مهر، تقابل طرح حمايتي دولت با سياست هاي افزايش جمعيت را خلاف منافع ملي خوانده و تاکيد کرده است: «در تمامي کشورهايي که در حال مقابله با خطر کاهش جمعيت هستند، خانواده هاي بدون فرزند يا داراي يک فرزند به نسبت محدودي حق استفاده از خدمات اجتماعي را دارند و خانوارهاي داراي فرزندان بيشتر نيز از خدماتي بيشتري بهره مند مي شوند. اين در حالي است که طرح حمايتي دولت به جاي تلاش براي مقابله با کاهش جمعيت، در حال تشويق به تجرد و کاهش فرزند آوري است. به طوري که هرچه تعداد فرزندان افزايش مي يابد، شاهد کاهش نسبت دريافتي کمک معيشت هستيم.»قاسمي با تاکيد بر اينکه اين طرح خانواده هاي داراي بيش از سه فرزند را به رسميت نمي شناسد، عنوان کرده: «قرار است در اين طرح به خانواده هاي بيش از پنج نفر مبلغي معادل خانواده هاي پنج نفره پرداخت شود و اين موضوع عملا بيان مي کند که خانواده ها نبايد بيش از سه فرزند داشته باشند.»
*ارائه بسته حمايتي، مشکل را به طور ريشه اي حل نخواهد کرد
اما در هر حال، محمد ايماني به عنوان جامعه شناس، تصور مي کند بحث فرزندآوري و افزايش جمعيت با ايجاد اشتغال و راه اندازي صنايع مادر امکان پذير است و ارائه بسته حمايتي، مشکل را به طور ريشه اي حل نخواهد کرد. او در گفت وگو با «رسالت» مي گويد: باتوجه به تورم بسیار بالا، نمي توان با ارائه مشوق هاي مالي اندک، مردم را براي افزايش جمعيت ترغيب کرد، آنچه مي تواند براي تشکيل خانواده و فرزندآوري موثر باشد، اشتغال و مسکن است. اگر جواني اشتغال نداشته باشد، مسکن ندارد و چون هيچ کدام از اين موارد را ندارد يا تشکيل خانواده نمي دهد و يا صاحب فرزندي نخواهد شد، اين مسئله حتي مي تواند سلامت اخلاقي جامعه را در معرض خطر قرار دهد. او در ادامه تصريح مي کند: ما بهتر است، به جاي اينکه پول نقد را در اختيار خانواده ها قرار بدهيم، صنايع مادر را راه اندازي کرده و جوانها را مشغول به کار کنيم. ضمن اينکه افزايش نقدينگي خودش مي تواند به افزايش تورم کمک کند اما اگر اين نقدينگي به سمت صنايع و کشاورزي هدايت شود، کارآمدتر است. ايماني با يادآوري اين نکته که اگرچه نرخ بنزين افزايش يافته اما مي توان، تدابيرخاصي اتخاذ کرد تا جامعه اميدوار باشد و بتواند در جهت ازدياد جمعيت با سياستهاي حاکميت همراهي کند، مي افزايد: به فرض که ما بسته حمايتي را عملياتي کرديم و مبلغي را هم به خانوارها پرداخت کرديم، آيا در اين صورت وضع بهتر خواهد شد؟ معلوم است که نمي شود، بنابراين دولت بايد براي مهار تورم چاره انديشي کند، چرا که رويه هاي منطقي و تدابير عقلاني مي تواند مشکل جوانان را حل کرده و به تبع آن، موجبات افزايش جمعيت را فراهم سازد.به اذعان اين جامعه شناس، اگر هزاران بسته حمايتي هم ارائه کنيد، بازهم فرقي در اصل ماجرا ندارد، به جاي اين گونه تدابير مقطعي، بهتر است بازار را کنترل کنيم تا عده اي با بالا بردن بي رويه قيمت ها، موجب فشار به مردم نشوند، اين مسائل است که مي تواند مانع رشد جمعيت شود و در عين حال بسته هاي حمايتي نظير آنچه دولت اخيرا ارائه کرده، کم اثر است.