سه ماه از وقوع سيل در خوزستان مي گذرد ورنج اين سرزمين زخم خورده به تناسب و توالي اتفاقات تمديد مي‌شود، روايت ها از آخرين وضعيت مناطق سيل زده و ميزان تحقق وعده ها متفاوت است.وزير کشور از عملکرد ضعيف بانکها انتقاد مي کند و رئيس مجمع نمايندگان استان خوزستان مي گويد: «وعده ها عملياتي نمي شود، مردم ما بايد شکايت خود را کجا ببرند؟»
قرار بود خسارت‌ها بدون اتلاف وقت پرداخت شود، حال آنکه شواهدچنين ادعايي را اثبات نمي کند.اگرچه برخي مسئولان اذعان مي کنند، مشغول جبران خسارت ها هستند اما مردمان نجيب اين سرزمين از عدم‌وفاي به عهد دولت گلايه ها دارند. آنان مي گويند: «گاهي مقامات دولتي به اين منطقه مي آيند اما چرا معجزه اي رخ نمي دهد؟»
دست‌ و بالشان خالي‌ است،سيل‌ همه‌ دارايي‌شان‌ را به يغما برده‌ و زمين‌ها هم‌ به‌ باتلاق‌ تبديل‌ شده،خانه‌هايشان،ويران‌ است‌ و حالا مدتهاست‌ که‌ ويرانه‌ نشين‌شده‌اند. کشت‌ تابستانه‌ از دست‌ رفته‌ و با اين‌ وصف،هيچ‌ بعيد نيست‌ که‌ کشت‌ زمستانه راهم‌ از دست‌ بدهند.
عبدالعلي، ساکن روستاي «چميان»است. اين روستا کنار رودخانه كارون در مسير اهواز به آبادان و در ٦٠ كيلومترى اهواز قرار دارد. او مي گويد:«مردم اين منطقه به حال خود رها شده اند. دستمان به هيچ جا بند نيست. مسئولان فقط مدارک را از ما گرفتند اماهنوز ريالي پرداخت نشده است.حالا که تب و تاب سيلاب فرو نشسته،ما مانده ايم بدون سرپناه، شغل و زمين کشاورزي.دولت‌آنقدر امروز و فردا کرد تا خود مردم از اين و آن قرض کردند و براي ساخت و ساز خانه هايشان دست به کار شدند.»
احمد از اهالي«گوريه»، شهري در توابع بخش شعيبيه شهرستان شوشتر است. اوهم مثل خيلي از اهالي اينجا، در ويرانه زندگي مي کند. به قول خودش، خبري از بازسازي و مرمت نيست. اگرچه‌همه افراد به منازل شان بازگشته اند اما نام اين ويرانه ها را که نمي شود خانه گذاشت.کشاورزان کشت تابستانه خود را از دست داده اند و آبي براي کشت ندارند. احمد مي گويد: «شايد براي مناطق ديگر کاري انجام داده باشند اما در گوريه خبري نيست.»
ما نمي دانيم چقدر اين روايت ها مي تواند مقرون به واقع باشد اما اظهارات ضد و نقيضي مطرح مي شود. از يک سو استاندار خوزستان‌معتقد است اين استان از وضعيت قرمز بحران خارج شده،و از سوي ديگر،نمايندگان مجلس‌درباره کندي رسيدگي به وضعيت سيل زدگان ابراز نارضايتي مي کنند و مسئولان محلي در کم کاري‌هاي صورت گرفته به ويژه تعلل بانک ها با وزير کشور هم‌صدا مي شوند. معاون هماهنگي امور عمراني استانداري خوزستان هم تاکيد
مي کند:«مراحل مقدماتي پرداخت خسارت سيلاب کشاورزان خوزستاني آغاز شده اما طوري نيست که احساس شود که فرآيند پرداخت خسارت روان است.»
در همين حال براي قضاوت واقع بينانه؛ به مطالب منتشر شده در برخي رسانه ها که روند تحقق وعده ها را در قالب جدول و نمودار مورد بررسي قرار داده اند، استناد مي کنيم.
برهمين اساس خبرگزاري فارس در خوزستان با راستي آزمايي‌وعده معاون اول رئيس جمهور مبني بر اينکه منازل تخريب شده در شهر، ۱۰ ميليون تومان کمک بلاعوض و ۱۵ ميليون تومان تسهيلات و به منازل تخريب شده در روستا ۵ ميليون تومان کمک بلاعوض و ۱۵ ميليون تومان تسهيلات پرداخت مي شود، عنوان کرده است: «يازده هزار و ۲۰۰ مورد به بانک‌هاي عامل براي عقد قرارداد معرفي شدند که ۲ هزار و ۲۰۰ مورد آن‌ها تاکنون به عقد قرارداد منجر شده و يک هزار و ۳۰۰ مورد پرداخت انجام شده است.»
-رئيس مجلس‌هم وعده داده بود که خسارت وارد شده به کشاورزان جبران مي شود اما «تاکنون خسارت کشاورزاني که زمين هايشان بيمه نبوده، پرداخت نشده و ۸۰ ميليارد تومان خسارت به افرادي که زمين‌هاي خود را بيمه کرده بودند پرداخت شده است.» رئيس جمهور هم از بازسازي ۲۰ هزار واحد مسکوني در خوزستان سخن گفته بود و حالا بررسي ها نشان مي دهد: «۵۰ واحد مسکوني احداثي در مرحله پي‌سازي، ۴۲۷ واحد در مرحله پي‌کني و ۱۷۲ واحد در مرحله آواربرداري هستند؛ همچنين مراحل تعمير ۱۲۰ واحد مسکوني تعميري به اتمام رسيده است و ۴ هزار و ۶۵۱ واحد مسکوني تعميري نيز آغاز شده است.»
*وعده ها در حد حرف باقي ماند
در همين حال يک منبع آگاه در گفت‌وگو با روزنامه رسالت بر اين امر تصريح مي کند که وعده ها در حد حرف باقي مانده و در مقام عمل اقدامي نمي بينيم. فقط ارزيابي اوليه صورت گرفته اما خسارتي پرداخت نشده است.
مطابق اظهارات وي،«دغاغله»، «الهايي»، «خسرج»،«حلاف»، «شهرستان کارون»،«بخش اسماعليه»،«شهرستان باوي»، «شعيبيه شوشتر»، «عبدالخان»، «الناصر»، «گوريه» و «روستاي چميان»از جمله نقاطي است که هيچ گونه ساخت و ساز و بازسازي و مرمتي در آن انجام نگرفته و مبلغي هم به کشاورزان پرداخت نشده و برق برخي از اين نقاط هنوز وصل نيست.
او مي گويد: ضعف مديريتي، دامنه بحران را در اين استان تشديد کرده و به درستي مشخص نيست، کمک خيرين کجا هزينه شده؟ اگر گروه هاي جهادي نبودند، امروز وضعيت به مراتب دردناک تر بود.
اما مطابق آنچه غلامرضا شريعتي، استاندار خوزستان در گفت‌وگو با روزنامه رسالت مطرح کرده، روند خدمت رسانيتداوم دارد و اين استاناز خط قرمز بحران خارج شده است. او تاکيد مي کند:«تاکنون از ميان ۲۱۳ هزار هکتار زميني که زيرآب بوده، بالغ بر ۲۱۰ هزار هکتار از زيرآب خارج شده و ۷۰ هزار هکتار کشت شده است، همچنين حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار هکتار زمين شخم زده شده تا بر روي آن کشت تابستانه انجام شود. ما برآوردمان اين است که حدود ۲۰ هزار ميليارد تومان از محل کشت تابستانه در خوزستان توليد سرمايه صورت بگيرد که قسمت زيادي از اين کشت در مناطق سيل زده خواهد بود.»
او با اشاره به اينکه پرداخت وام و تسهيلات به کشاورزان خسارت ديده، از ۲۰ روز پيش آغاز و پرداخت شده، عنوان مي کند: «پرداخت وام بلاعوض هم شروع و ۴۹۰ مورد تاکنون پرداخت شده است و به تدريج سرعت خواهد گرفت. بعضي ها دير تشکيل پرونده داده اند و يا پرونده شان را کامل نکرده اند، به همين علت شاهد کندي در روند پرداخت هستيم.»
شريعتي در پاسخ به اين شائبه که مي گويند، خسارت زمين هاي فاقد بيمه، پرداخت نشده، عنوان مي کند: «اين ۴۹۰ موردي که پرداخت شده مربوط به زمين هاي کشاورزي فاقد بيمه بوده است، وگرنه خسارات زمين هاي‌بيمه شده، پيش از اين پرداخت شده بود.»
براساس اظهارات مديرعامل جمعيت هلال‌احمر خوزستان، منازل بيش از دو هزار و ۶۰۰ خانوار به نوسازي کامل و۱۱ هزار خانوار به بازسازي و تعمير نياز دارد و ۶ هزار خانوار وجود دارد که وسايل زندگي خود را در جريان سيل از دست داده‌اند.
استاندار خوزستان مي گويد: «منازل تعميري در حال مرمت اند و اين تعميرات تا انتهاي شهريور تمام خواهد شد. اما روند بازسازي خانه هاي تخريبي، کند است و در حال سرعت بخشيدن به آن هستيم و احتمالا تا دي ماه و يا انتهاي سال به پايان خواهد رسيد.در حال حاضر کسي در چادرها زندگي نمي کند، ما مدعي نيستيم که مشکلات کامل برطرف شده اما مردم ساکن منازل خود هستند و براي ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر که ساکن منازل نيستند، کانکس کولر دار تدارک ديده ايم و در عين حال در حال ساخت و تعمير مجدد واحدهاي مسکوني آنان هستيم.»
برمبناي گفته هاي استاندار، تاکنون يک ۵ ميليون و يک ۶ ميليون تومان براي تخريبي ها، ۱۵ ميليون براي بلاعوض ها، ۱۰ ميليون تومان براي احداث و ۴۰ ميليون تومان هم براي وام قرض الحسنهِ احداث، پرداخت شده اما خيلي از روستائيان بر روي آن ۱۱ ميليون تومان بلاعوض، ۱۵ ميليون تومان وام معيشتي گذاشته اند تا خانه هايشان را بسازند.
*عملکرد بانکها باعث کندي کار شده است
طبق آمار رسمي، تعداد دانش آموزان مناطق سيل‌زده خوزستان ۷۱۶ هزار و ۶۹۸ نفر است و ۸۵ مدرسه تخريب و ۱۶۰ مدرسه هم تاکنون آسيب ديده اند. در اين ميان استاندار خوزستان مي گويد: وزارت نفت پذيرفت که ۵۰ ميليارد تومان به تعمير و تجهيز مدارس مناطق سيل‌زده خوزستان اختصاص دهد و در حوزه مدارس تعميرات شروع شده اما آنطور که شريعتي مي گويد: «تعميرات خانه ها و مراکز بهداشتي هنوز شروع نشده است. زيرساخت ها نظير جاده‌ها و آب روستايي مشکلاتي دارد که منتظر اعتبارات هستيم تا به محض ابلاغ، کار را عملياتي کنيم. اما از بسته هاي ستاد اجرايي فرمان امام هم حدود ۲ هزار مورد داده شده و مابقي آن هم تحويل داده مي شود.»
رئيس ستاد اجرايي فرمان امام گفته است: به خانه هاي آسيب ديده روستايي استان خوزستان تا سقف ۳۵ميليون تومان از طرف بيمه طرف قرارداد بنياد برکت ستاد اجرايي فرمان امام، خسارت پرداخت خواهد شد، برهمين اساس شريعتي يادآور مي شود که عمده روستاهاي خسارت ديده از سيل، بيمه بودند. حالا ارزيابي ها تمام شده و بايد پرداختي صورت بگيرد اما در مجموع‌يکي از دلايل کندي کار در اين استان سيل زده، عملکرد بانک ها بوده که به تدريج اين روند در حال سرعت گرفتن است.»
اما علي ساري، نماينده مردم خوزستان در مجلس شوراي اسلامي به روزنامه رسالت مي گويد: در بحث پساسيل چند موضوع اساسي وجود دارد. اول خسارات کشاورزان و خانه هاي مسکوني و بعد خسارات مربوط به مباحث عمومي نظير جاده، پل، خانه بهداشت، تاسيسات آبرساني و غيره که مي توان گفت، اقدامات ملموسي در حوزه هاي ياد شده، انجام نگرفته و براي پرداخت تسهيلات به کشاورزان هم روند کند است.
او در ادامه تاکيد مي کند: پرداختمبالغ بلاعوض همچنان بلاتکليف باقي مانده و از ميان ۳۰ هزار پرونده، حدود۳  هزار مورد وارد سامانه اي شده که تحت اينترانت است. به همين دليل وارد کردن ديتاها مقداري سخت است و اين امر باعث شده بحث بررسي پرونده ها در کارگروه هاي مختلف دنبال شود بنابراين هنوز وام هاي بلاعوض در بخش کشاورزي پرداخت نشده اما در خصوص منازل مسکوني قرار شد، ضمن ارائه وام، تسهيلات بلاعوض هم پرداخت شود که در اين زمينه هم کاستي هايي مشاهده مي شود. به عنوان مثال وام بلاعوض را به عده اي نداده اند و به عده اي ۵۰ درصد مبلغ را داده اند که گويا کارت قفل بوده و آن مبلغ آزاد نشده است بنابراين ما نمي توانيم منظور دولت از اين کار را متوجه شويم.
او مي گويد: «تعميرات منازل مسکوني هم بايد توسط بنياد مسکن انجام شود، اگرچه فرآيند لازم صورت پذيرفته و در بعضي مناطق کار ساخت آغاز شده اما به صورت هدفمند و همزمان در تمام نقاط سيل زده اقدامي صورت نگرفته، بنابراين نمره مرمت منازل مسکوني قابل قبول نيست و بايد براي همه به صورت همزمان اين روند انجام مي گرفت.در خصوص خسارت کشاورزان هم به همين صورت است براي يک عده پرداخت شده و براي عده اي ديگر پرداخت نشده، حتي براي همان هايي هم که پرونده هايشان تکميل شده، همزمان واريزي صورت نگرفته و در نوبت ارزيابي و بررسي هستند.»
*عمل به وعده ها يکسان نبوده است
او اذعان مي کند که عمل به وعده ها يکسان نبوده، در يکجا وعده ها محقق شده و درجايي ديگر محقق نشده و هنوز برخي زمين هاي کشاورزي زيرآب هستند. انتهاي رود اعمي، بخشي از خروجي رودخانه کرخه به سمت تالاب هور العظيم شايد بالغ بر ۲ هزار هکتار زمين زيرآب است و عليرغم اينکه به وزارت نيرو اطلاع داده شده اما اقدامي صورت نگرفته، آنها کشت تابستانه را از دست داده اند و احتمالا با آمدن زمستان، کشت زمستانه خود را هم از دست خواهند داد.
اين نماينده مجلس درباره روايت هاي متناقض و نادرست درباره‌وضعيت مناطق سيل زده خوزستان، مي گويد: « به ندرت روستائياني هستند که بيرون از منازلشان ساکن اند. اين روايت درستي نيست که در رسانه ها مطرح مي شود. حتي اينکه گفته مي شود، خسارات زمين هاي فاقد بيمه، پرداخت نشده نيز درست نيست. آنها که زمين هايشان بيمه بوده همان اوايل خسارت را دريافت کرده اند ولي براي آنهايي که بيمه نبوده اند، تسهيلات روند قانوني خود را طي کرده و به بانک ها معرفي شده اند.»
روزهاي پساسيل به سرعت در حال گذر است. با وجود اينکه، جلسات بي‌شماري براي رسيدگي به وضع سيل‌زدگان برگزار شده ولي پرداخت خسارت با آنچه‌دولت وعده داد، فاصله دارد و به همين دليل نماينده ولي‌فقيه در استان خوزستان هر هفته در خطبه‌هاي خود تاکيد مي کند: «مسئله سيل هنوز اولويت اول خوزستان است.»
*در انتظار اقدام عملي از سوي دولت
مدتي قبل قاسم ساعدي به عنوان رئيس مجمع نمايندگان استان خوزستان اعلام کرده بود که در حال تدوين نامه اي براي ارسال به مقام معظم رهبري است و گفته بود:«رئيس جمهور و وزرا از يک طرف هزار وعده مي‌دهند اما از يک سو اين وعده‌ها عملياتي نمي‌شود. مردم بايد شکايت خود را کجا ببرند؟. مقام معظم رهبري دستور داده به مناطق سيل زده توجه ويژه شود اما عملاً دستور ايشان اجرايي نشده است.»
ساري درباره اين نامه عنوان مي کند:«بحث خسارات کشاورزان، بلاتکليف ماندن وضعيت ساخت و ساز مدارس و کندي و نامتوازن بودن بازسازي و احداث خانه هاي مسکوني و پرداخت وام بلاعوض باعث شد که چنين نامه اي از سوي مجمع تدوين شود تا بتوان در روند کار سرعت بخشيد. جلسات متعددي با رئيس جمهور و وزراي مربوطه برگزار کرده ايم اما انتظار اقدام عملي از دولت داريم. ۵۰ درصد شرايط سخت اقتصادي و ۵۰ درصد هم بي برنامگي و عدم فني بودن تيم دولت در راستاي ساماندهي اين قضيه سبب کندي کار در خوزستان شده و اين امر باعث مي شود تا ما نامه شکواييه را ارسال کنيم.»
* ديگر نيازي به پيگيري و تدوين نامه نيست
اما قاسم ساعدي، در گفت‌وگو با روزنامه رسالت از عدم ارسال نامه سخن گفته و توضيح مي دهد: «مجمع نمايندگان استان چندين بار با مسئولين امر و وزارتخانه هاي متعدد مکاتبه داشت و عنوان کرد در صورت تداوم اين تعلل مجمع چاره اي به جز تدوين نامه ندارد. اما در حال حاضر بالغ بر يک هفته است که بنياد مسکن به بحث ساخت و سازها ورود کرده و براي کشاورزان هم قدم اول برداشته شده و با واريز خسارت ها ديگر نيازي به پيگيري و تدوين نامه نخواهد بود.»
مطابق گفته هاي اين نماينده مجلس، جلسات متعددي با مسئولين امر در حوزه ساخت و ساز واحدهاي تخريبي ناشي از سيل برگزار و اين امر سبب شد کلنگ زني در روستاهاي «دشت آزادگان»، «هويزه» و «حوريه شوشتر» انجام شود و طي روزهاي گذشته به عنوان اولين اقدام خسارات کشاورزان استان خوزستان از طريق سامانه به ثبت رسيد و پرداخت خسارات به کشاورزان و روستائيان متضرر عملياتي شد. آنچه مهم بوده، بحث جاده هاي روستايي و ارتباطي است که وزير نفت در رابطه با ساخت و ساز مدارس، خانه هاي بهداشت و مراکز درماني و حتي راه هاي ارتباطي تامين اعتبار کرده است، اميدواريم دستگاه هاي مسئول سريع تر
به اين مشکلات رسيدگي کرده و در جهت تحقق وعده هاي دولت، گام عملياتي بردارند و اگر همين روند دنبال شود، قابل قبول است و وعده هاي رئيس جمهور و وزرا و مسئولين امر از حالت شعاري خارج مي شود.
ساعدي از يرداخت خسارت زمين هاي بيمه شده و بيمه نشده کشاورزان خبر داده و عنوان مي کند: «زمين هاي بيمه شده برحسب مابه التفاوت بيمه و اصل خسارت هر هکتار، در هيئت دولت تعيين و پرداخت و زمين هاي بيمه نشده، براساس ميزان خسارتي که براي هر هکتار در هيئت دولت تعريف شده، مورد پرداخت قرار گرفته است، بنابراين مي توانيم بگوييم که آغاز روند رسيدگي به منطقه خوزستان رضايتبخش است اما تداوم روند هم مهم است.»
او بخشي از کندي عمليات در مناطق سيل زده خوزستان را ناشي از عملکرد بانک ها دانسته و تصريح مي کند: متاسفانه در بحث ابلاغيه بانک مرکزي به همه بانک هاي تحت امر کمي تاخير صورت گرفت ولي در حال حاضر اين مراحل شده و پرداخت وام ها، برحسب نوع خسارت و پرداختي ميان بانک ها تقسيم بندي شده است.