شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران با صدور بيانيه‌اي از توقف برخي اقدامات تهران ذيل برجام خبر داد و به کشورهاي باقيمانده در توافق ۶۰ روز فرصت داد تا تعهدات خود به ويژه در حوزه هاي بانکي و نفتي را اجرا کنند. حسن روحاني نيز در جلسه هيئت وزيران با اشاره به تصميم ايران مبني بر توقف برخي تعهدات خود ذيل برجام گفت: «اقدام امروز ايران توقف دو اقدام است يا به بيان ديگر، دو فروش را انجام نمي‌دهيم؛ نه اورانيوم غني شده را از امروز مي‌فروشيم، نه آب سنگين‌مان را» پس از اين اقدامات و اظهارات مبني بر توقف برخي اقدامات ايران ذيل برجام با کارشناسان حوزه سياسي و بين المللي گفت‌وگو کرده ايم تا ابعاد آن را تبيين کنيم.
اگر آمريکا و اروپا تغيير مسير ندهند، چيزي از برجام باقي نخواهد ماند
مهدي محمدي- کارشناس ارشد مسائل سياسي در اين باره گفت: طبق ماده ۳۶ برجام در صورتي که فرآيند کميسيون مشترک طي شود و همچنان يکي از اعضا معتقد باشد يک مسئله حل نشده در توافق وجود دارد مي تواند آن را پايه اي
براي توقف کلي يا جزئي تعهداتش قرار بدهد. اين اقدامي درون برجام است نه بيرون آن. تحريم هاي آمريکا مسئله اي است که حل نشده و ايران اين را پايه اي براي توقف برخي تعهدات خود قرار داده است. اين امر به معناي حقوقي خارج شدن از تعهدات برجامي هست ولي خارج شدن از کل توافق نيست.
وي ادامه داد: من فکر مي کنم اگر آمريکا و اروپا تغيير مسير اساسي ندهند به زودي چيزي از برجام باقي نخواهد ماند. اگر هم قرار باشد از برجام خارج شويم که به نظر من يک گزينه بسيار جدي است اين کار به نحو پلکاني انجام شود. اين روش مردم را آماده تر مي کند و به ديپلماسي هم فرصت مي دهد.
اين کارشناس ارشد مسائل سياسي با اشاره به اينکه درست است که اصل عمل به تعهدات برجامي تصميم نظام بوده ولي اين تصميم با شروطي بوده که دولت به آن شروط عمل نکرده است، افزود: در طي مسير دولت نتوانسته يک راهبرد کارآمد براي متعهد کردن طرف مقابل به تعهداتش ايجاد کند.
این نمی شود که روزی که می خواهند بهره انتخاباتی ببرند بگویند برجام کار ما بود و روزی که فاجعه رخ داده و توافق به هیچ کجا نرسیده بگویند تصمیم نظام بود. اتفاقا همین نشان می دهد هنوز آن صداقتی که دولت در پیشگاه مردم باید داشته باشد، ندارد.
وی تاکید کرد: از امروز به بعد به ازای هر یک گام که غربی هابرای فشار به ایران برمی دارند ایران باید گام متقابل و متناسب بردارد. ما باید آماده باشیم که این مسیر را تا انتها برویم. فشارها الان در سقف قرار دارد و بیش از این نمی تواند زیاد شود. اگر ایران درست عمل کند و دولت محکم بایستد روند کاهش فشارها شروع خواهد شد.
سعدالله زارعی: مطابق مواد ۲۶ و ۳۶ برجام ایران حق دارد تعهداتش را معلق کند
در ادامه سعدالله زارعی کارشناس مسائل سیاسی هم در گفت وگو با روزنامه رسالت با اشاره به اینکه مطابق مواد ۲۶ و ۳۶ برجام، ایران حق داشت همان روزی که آمریکا رسما اعلام کرد که از برجام خارج شده، تعهداتش را معلق کند اما این کار را نکرد، افزود: ایران می توانست همان اردیبهشت ماه سال گذشته بعد خروج آمریکا از برجام نسبت به خروج از این موافقت نامه اقدام کند. به عبارت دیگر این حق طبیعی ایران بود اما بنا به ملاحظاتی این کار انجام نگرفت و یک‌سال به تاخیر افتاد، به این امید که بتوانیم با سایر اعضای گروه ۱+۵ مسائل توافق شده در برجام را به نتیجه برسانیم.
وی تاکید کرد: طبعا نتیجه یکسال گفت‌وگو با اروپا همان طور که رئیس جمهور روز گذشته رسما مطرح کرد، این بود که اروپایی ها اقدام عملی انجام نداده و این مسئله برای ما دستاوردی نداشته است، به خصوص در دو حوزه اصلی یعنی فروش نفت و بانک ها هیچ گشایشی حاصل نشد، حال آنکه در طول یک‌سال گذشته مهمترین دستور کار هیئت ایرانی با هیئت های اروپایی همین دو مسئله بوده برهمین اساس ایران کاهش تعهدات یک‌جانبه خود را آغاز کرد و مطابق مواد ۲۶ و ۳۶ برجام، ایران حق داشت همان روزی که آمریکا رسما اعلام کرد که از برجام خارج شده، تعهداتش را معلق کند اما این کار را نکرد. در حال حاضر این تعهدات را معلق کرده و دو ماه به اروپا وقت داده تا در خصوص دو مسئله نفت و بانک تصمیم بگیرد که اگر تصمیمات آنها حل کننده مسئله ایران نبود، ما سقف ۳/۶ دهم درصد در غنی سازی را برمی داریم و به طور مطلق به تولید اورانیوم می پردازیم.
این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه افزود: مسئله دیگر هم موضوع فروش آب سنگین و اورانیوم غنی شده بود که در برجام، ایران مکلف شد بالای سقف ۳۰۰ کیلوگرم در اورانیوم و بالای سقف ۱۳۰ تن در آب سنگین را خارج کرده و بفروشد، امروز اعلام شد که این مسئله منتفی است و از امروز برنامه ای برای فروش و خارج کردن این مواد از ایران نداریم. این ها به طور طبیعی اتفاق افتاده است.
زارعی با طرح این پرسش که آیا این ها به معنای خروج از برجام است؟ گفت: اگر برجام را یک معاهده ای ترکیب یافته از چند بند بدانیم طبیعتا وقتی که ایران به مرور از هر کدام این بندها خارج می شود دیگر برجامی باقی نمی ماند و به نظر من این تعبیر روحانی که خروج ما از مسئله عدم فروش اورانیوم و یا آب سنگین به معنای نقض و یا خروج از برجام نیست، یک تعبیر تسامحی بود. اولا برجام با خروج آمریکا و عدم اقدام اروپا نقض شده بود و به یک تعهدنامه یک طرفه تبدیل شده بود.
به گفته وی در عرف حقوقی دنیا این تعهد یک طرفه، داوطلبانه تلقی می شود ولو آن کشوری که تعهد را می دهد، پایبند باشد. امروز ایران از این تعهد یک طرفه تا حدی خارج شد و به نظر من این مسیر، مسیری است که تا انتها طی خواهد شد چون اروپایی ها کماکان کمکی به ایران و حل مسئله نمی کنند. ایران هر دو ماه از دو بند برجام خارج می شود و طی ۶ تا ۸ ماه آینده کاملا از این برنامه خارج خواهد شد.
اروپایی ها، آمریکا را کدخدا می دانند
سیدرضا صدرالحسینی از دیگر کارشناسان مسائل سیاسی در گفت‌وگو با روزنامه رسالت اظهار کرد: طی یک‌سال گذشته که بدعهدی آمریکا به حد نهایی خودش رسیده بود، این کشور با خروج از برجام و فشار مضاعف بر دیگر اعضای توافق نامه سعی بر تحمیل اراده خودش به جمهوری اسلامی داشت، افکار عمومی در ایران خواستار این بود که اقدامی متوازن در زمینه رفتار آمریکایی ها و اروپایی هاانجام دهیم. البته جمهوری اسلامی ایران در طول یکسال گذشته تمام تلاش خود را بر این مسئله معطوف کرده بود که براساس محور صبر راهبردی و استراتژیک بتواند اروپایی ها را در چارچوب دیپلماسی راضی کند که به تعهدات خودشان در برجام عمل کنند و کشورمان بتواند از مفاد این توافق نامه در حوزه های گوناگون بهره ببرد اما متاسفانه با همکاری صمیمانه کشورهای اروپایی با آمریکایی ها این اتفاق نیفتاد.
وی ادامه داد: حتی در ۹ ماه پیش که قرار شد کانال بانکی و تجاری برای فروش نفت کشورمان به نام اینستکس فراهم شود، این اتفاق نیفتاد بنابراین دولت جمهوری اسلامی براساس یک توافق ملی تصمیم گرفت تعهدات خود درچارچوب برجام را کاهش بدهد و نسبت به این مسئله اقدام شد یعنی در روزی که آمریکایی ها از برجام خارج شده بودند، جمهوری اسلامی دو تعهد خودش مبنی بر فروش اورانیوم غنی شده و آب سنگین را متوقف کرد. برای این مسئله یک زمان بندی را به صورت پلکانی مشخص کرده اند که اگر تا ۶۰ روز دیگر ما نتوانیم در دو حوزه نفتی و بانکی – تجاری از توافق نامه برجام استفاده کنیم، گام های بعدی را برای کم کردن تعهدات خود در چارچوب برجام انجام می دهیم بنابراین به نظر می رسد که این اقدام دولت جمهوری اسلامی که یک تصمیم ملی محسوب می شود به عنوان اولین گام برای میزان سنجش تعهد اروپائیان به برجام است و بسیار مفید و واقع گرایانه خواهد بود. در حقیقت ما می توانیم حرکت های بعدی طرف های مذاکره یعنی اروپاییان در چارچوب برجام را با منافع ملی خودمان تنظیم کنیم.
وی درباره اینکه اروپایی ها، آمریکا را کدخدا می دانند، اظهار کرد: این مورد تقریبا در طول ۵۰ سال گذشته کاملا مشخص بود و یکی از دلایل مخالفت با برجام اروپایی همین مسئله بود که قطعا اروپایی ها حرکت های خودشان را برای استفاده جمهوری اسلامی از برجام با اشاره آمریکایی ها تنظیم خواهند کرد اما در حقیقت نکته ایکه رئیس جمهور اشاره کرد دال بر این مسئله است که بازهم چندان امیدی به همکاری و همراهی اروپایی ها در اجرای توافق برجام وجود ندارد و حسن روحانی خواست این موضوع را مطرح کند که اگر اروپایی ها به مسیر گذشته و قبلی خود ادامه بدهند ما گام های دیگری را برمی داریم و قطعا اروپایی ها باید تکلیف خودشان را میان انتخاب توافق نامه برجام و یا دستورات کدخدا حداکثر در ۶۰ روز آینده مشخص کنند.
صدرالحسینی درباره خروج از برجام و بیانیه شورای امنیت ملی تصریح کرد: آمریکایی ها یک‌سال پیش برای تحمیل فشار به ما و اینکه نتوانیم در مرکز تجزیه و تحلیل مسائل مان اقدام راهبردی انجام دهیم، از برجام خارج شدند و تصورشان این بود که یک تصمیم آنی و احساسی خواهیم گرفت و بلافاصله بعد از خروج آمریکا، ما هم از برجام خارج خواهیم شد و روند پرونده هسته ای به سمتی می رود که آمریکایی ها مدیریت آن را انجام می دهند اما با صبر استراتژیک جمهوری اسلامی و آمادگی هایی که در راستای ارتقاء سطح توانمندی های بومی هسته ای انجام دادیم، ثابت کردیم که ما قدرت محاسبه را از دست نداده ایم و می توانیم براساس منافع ملی خودمان، تصمیمات ملی را اتخاذ کنیم.
این کارشناس مسائل سیاسی درباره این سخن رئیس جمهور که گفته است: «برجام تصمیم فردی؛ جناحی و دولتی نبوده»، اظهار کرد: بنده در صحبت های خودم چندبار تصمیم ملی را به کار بردم، علیرغم اینکه عده ای مخالف حضور جمهوری اسلامی در توافق نامه برجام و تداوم آن بودند اما در شرایط کنونی نمی توانیم بگوییم ما موافق و یا مخالف برجام بوده ایم. برجام تصمیمی بود که مجموعه عقلا و تصمیم گیرندگان اصلی نظام با اصرار دولت کنونی اتخاذ کردند و در حال حاضر هم علیرغم دادن هزینه های مختلف بازهم تصمیم نظام بر این شده است که ما باتوجه به حفظ چارچوب های برجام اقدامات خودمان را با کاهش تعهداتی که تا به حال در چارچوب برجام داشته ایم، انجام دهیم بنابراین به نظر می آید ما در شرایطی نیستیم که دولت بخواهد در این رابطه تحت فشار قرار بگیرد، باید یک کلام، یک گفتار و یک سخن از همه بخش های مختلف و موثر کشور بلند شود و در ارتباط با این مسئله شرایطی وجود داشته باشد که کسی تصور نکند ما در کشور اختلافی در این زمینه داریم. همان گونه که روز گذشته مخالفت آشکاری نسبت به این تصمیم صورت نگرفت و فکر می کنم امروز ما نیاز به وحدت و انسجام داخلی داریم به خاطر اینکه دشمنان ما هم در یک انسجام و جبهه ثابت و منسجم در مقابل ملت ایران ایستاده اند.
وی با اشاره به اینکه رئیس جمهور تاکید کرده برای اجرای بهتر برجام حاضریم پای میز مذاکره بنشینیم، عنوان کرد: بی تردید ما در شرایطی نیستیم که بر روی مذاکره، خط قرمز بکشیم و بگوییم به هیچ عنوان مذاکره نمی کنیم. البته قطعا این مذاکره، مذاکره با آمریکایی ها نخواهد بود.
این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران باید بتواند از مفاد برجام در راستای منافع ملی خودش استفاده کند، تاکید بر مذاکره، منظور گفت‌وگو در راستای منافع ملی است وگرنه قطعا و یقینا نه روحانی و نه هیچ کس دیگر موضوع مذاکره با شیطان بزرگ را مطرح نکرده و نخواهد کرد.