|حانيه مسجودي|
درکمال تعجب مدتي است نرخ ارز ثابت مانده و افزايش قيمت خودرو بيشتر تعجب‌برانگيز است، ارز يکي از مؤلفه‌هاي افزايش قيمت کالا در بازار، اين بار نقشي در اين بازي نداشت و کار بررسي کمي سخت شد. کمتر از يک ماه است که گفته مي‌شود پرايد و پژو ۴۰۵ حذف خواهد شد و همين حرف براي افزايش قيمت و به تکاپو افتادن برخي از مردم و تمام دلالان کافي بود تا با هيجان بيشتر اين خودروها را خريداري کنند. درکنار اين تصميم پرحاشيه عدم توانايي تأمين قطعات کيفي و قيمت مناسب پارامتري است که در افزايش قيمت خودرو دخيل است، در روزهاي اخير هم يکي از مسئولان ايران‌خودرو دليل افزايش قيمت را کاهش توليدات دانست اما در گفت‌وگوي «رسالت» با يکي از اعضاي هيئت‌علمي دانشکده مهندسي خودروي دانشگاه علم و صنعت محرز شد که توليدات اين خودروسازان کاهش نيافته است.
در ادامه لازم به شرح قيمت خودروهاي داخلي و بيان تفاوت قيمت آنها در دوماه اخير است.
«ايران‌خودرو»

«سايپا»

​​​​​​​
حال اما درمورد حذف خط توليد پرايد و پژو ۴۰۵ ، برخي آن را رويايي دور مي‌خواندند، ازطرفي چندي پيش مسئولان نيروي انتظامي اعلام کردند سال آينده خودروي پرايد را شماره‌گذاري نخواهند کرد. دليل توقف شماره‌گذاري پرايد نيز ناامن بودن آن اعلام شد. پس‌ازآن‌هم خبر آمد که قرار است در جلسه شوراي عالي استاندارد موضوع توقف توليد پرايد و پژو ۴۰۵ مطرح شود؛ هرچند جلسه شوراي عالي استاندارد همچنان برگزار نشده است. وزير صمت دوم آبان ماه از برنامه وزارتخانه خود براي کنار گذاشتن خودروهاي قديمي همچون پرايد و پژو۴۰۵ خبر داد.
همچنين  نعمت‌بخش، دبير انجمن خودروسازان نيز مي‌گويد: فقط پرايد ۱۳۱ کنار خواهد رفت و توليد پرايد ۱۱۱، ۱۳۲ و ۱۵۱ ادامه خواهد داشت. حال جداي از سرنوشت حذف اين خودروهاي بي‌کيفيت، بايد ديد چرا باوجود ثبات نرخ ارز و عدم‌تغيير منفي مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بازهم قيمت خودرو افزايش‌يافته است؟ «رسالت» در بررسي موضوع، با سه تن از صاحب‌نظران اين عرصه به گفت‌وگو نشست.
*هيچ پارامتر واقعي در افزايش قيمت خودرو نقش ندارد
اميرحسين کاکايي، عضو هيئت‌علمي دانشکده مهندسي خودروي دانشگاه علم و صنعت درمورد افزايش و بي‌ثباتي قيمت خودرو معتقد است هيچ مؤلفه‌ اقتصادي باعث تغيير در قيمت خودرو نشده و ضمن اشاره به حذف دو محصول خودروسازان، به «رسالت» مي‌گويد: «اکنون ازنظر عوامل اقتصادي هيچ مؤلفه‌اي تغيير نکرده است، در يک ماه گذشته در عرضه، قيمت ارز و قيمت خودروسازان تغييري مشاهده نشده‌است، ‌اما يک موضوع باعث تغيير در قيمت‌ها شد و آن‌هم رواني بود. وزير صمت بعد از مدت‌ها کش‌وقوس و سازمان ملي استاندارد اعلام کرد که پرايد و پژو ۴۰۵ ، تا ۶ ماه ديگر حذف مي‌شود و همين يک جمله براي افزايش قيمت‌ها کافي بود.»
وي ادامه مي‌دهد: «پس‌ازآن نيز، بعد از مدت‌ها مديرعامل سازمان گفت که ما برنامه حذف اين خودروها را داريم و همين جملات، آغاز افزايش قيمت خورد بود، اگر خوب دقت کنيم مي‌بينيم هيچ پارامتر واقعي در افزايش قيمت وجود ندارد و واقعيت ۶ ماه ديگر درحال رخ دادن است اما باعث شده اکنون قيمت‌ها افزايش يابد.»
کاکايي با اشاره به صحبت‌هاي رئيس صنف فروشندگان خودرو درمورد کاهش توليد خودروسازان، افزود: «همچنين جمله‌اي که رئيس صنف فروشندگان خودرو درمورد کم شدن توليد خودروسازان گفته بود درست نبود، چک کردم و ديدم که هم ايران‌خودرو و هم سايپا در اين مدت با اين‌که توليداتشان افزايش نداشته اما کم هم نشده است و ضمن اين‌که برخي مشکلات به‌تدريج حل‌شده، اطلاع دقيق دارم که توليد درحالتي عادي است و در يک ماه گذشته تغيير منفي رخ نداده است.»
اين کارشناس تصريح مي‌کند که در ماه‌هاي آينده به لحاظ عرضه نگراني وجود ندارد و واقعيت اين است که امروزه بازارهاي ما شکننده است، ‌بازار مسکن در رکود و بازار ارز و طلا به علت کنترل‌هاي شديد دولت قفل‌شده و کسي در آن زمينه فعاليتي نمي‌کند و حالت‌هاي مجرمانه پيداکرده و از شکل بازار درآمده است،‌ دراين‌بين بازار خودرو مي‌‌ماند. او ضمن توضيح وضعيت بازار بورس و رابطه آن با بازار خودرو، مي‌گويد:‌ «همچنين بازار بورس از اوايل سال تاکنون رشدي سنگين و ۸۰ الي ۹۰ درصد هم سود داشته، اما اکنون به اوج خود رسيده است اما اگر دقت کنيم در دو هفته اخير علائم منفي ديده مي‌شود، درعين‌حال که بازارها قفل‌شده، سرمايه‌گذار دنبال جايي است که سود داشته باشد اما مي‌بينيم هفت ماه ابتدايي سال بازار بورس بسيار جذاب بود و اکنون جذابيت خود را از دست مي‌دهد.»
کاکايي معتقد است که اصناف مختلف مانند فروشندگان خودرو به هيجانات بازار دامن مي‌زنند و سرمايه‌هايشان را در اين زمينه مي‌گذارند، بنابراين چنين هيجان و تنشي در بازار خودرو به وجود آمده است.
او ادامه داد: «ازقضا چند روزي است که شايعه شده و وزارت دارايي مدام آن را تکذيب مي‌کند، مي‌گويند قرار است به سپرده‌هاي بانکي ماليات تعلق گيرد. اين شايعات و بازارهاي راکد، باعث شده که مردم فکر کنند اگر پرايد بخرند ۶ ماه ديگر ناياب مي‌شود و متقاضي‌هاي بسيار دارد، ازطرفي اصناف مختلف مانند فروشندگان خودرو نيز به اين موضوع دامن مي‌زنند و سرمايه‌هايشان را در اين زمينه مي‌گذارند، بنابراين چنين هيجان و تنشي در بازار خودرو به وجود آمده است.»
عضو هيئت‌علمي دانشکده مهندسي خودرو گفت: «گراني بالاي ۵۰ ميليون تومان پرايد نيز بسيار جالب است، طبق قواعد اقتصادي حداکثر قيمت پرايد بايد به کمترين قيمت تيبا برسد زيرا ازلحاظ فني به يکديگر نزديک هستند. حتي پرايد ۱۱۱ که نشانگر نهايت قيمت پرايد بود نزديک به يک ماه پيش به ۴۶ ميليون تومان رسيد و به ۴۴ ميليون تومان نزديک نيز شد اما برگشت خورد و ۵۱ ميليون تومان شد و به دنبال آن تيبا هم افزايش قيمت داشته است. اين درحالي است که ازنظر واقعيت‌هاي اقتصادي دليلي وجود ندارد.»
اين کارشناس وضعيت به‌وجود آمده را نشانگر خاصيت سرمايه‌هاي سرگردان دانست و گفت: «حجم بزرگ پول نقد در کشور که بخش بسيار زيادي از آن در دست عامه مردم است با کوچک‌ترين تلنگري مانند فيلي بزرگ در يک‌خانه هيجان‌زده و تکان کوچک آن، باعث تخريب يک ديوار بزرگ مي‌شود.» وي يادآور شد: «اين وضعيت را در سال‌هاي قبل هم داشتيم، انتهاي سال ۹۶ هيجاني در بازار دلار رخ داد و در ظاهر به ۱۹ هزارتومان رسيد، با اين‌که اين اتفاق واقعيت نداشت و در ذهن مردم رخ مي‌داد. سال گذشته دلار مؤثر براي صنعت، مبلغي بين ۸ الي ۸ هزار و ۸۰۰ تومان بود و دلار مؤثر امسال حدود ۱۱ هزارتومان است. يعني دلار مؤثر براي صنعت در يک سال گذشته تورم داشته درحالي‌که در ظاهر و بازار اسمي قيمت دلار کاهش‌يافته است.» کاکايي تصريح کرد: «مسئله اين است که نمي‌توان سيستمي که عده زيادي بازيگر دارد را کنترل کرد. نمونه‌اش بازار آشفته ارز است، تاجايي که مسئولان براي کنترل نرخ ارز مجبور شدند حرکت‌هاي انتظامي انجام دهند اما درمورد خودرو  ديگر نمي‌توان کاري کرد. بعدازآن که خودروها به دست مردم برسد ديگر نمي‌توان به مردم گفت که حق خريدوفروش نداريد آنها هرطور دلشان بخواهد عمل مي‌کنند.»
*اگر مسئولان نمي‌توانند تنش‌زدايي کنند، تنش‌زايي هم نکنند 
کارشناس بازار خودرو يکي از راهکارها براي حل مشکلات بازار خودرو را افزايش توليد خواند و گفت: «افزايش توليد چاره کار است اما درحال‌حاضر توان خودروسازان بيش از اين نيست، نکته بعدي اين است که اگر مسئولان نمي‌توانند در وضعيت‌هاي اين‌چنيني تنش‌زدايي کنند، تنش‌زايي هم نکنند.»
او ابرازکرد: «تصميم حذف پرايد در اين موقعيت نه‌تنها اقتصادي نيست بلکه منجر به افزايش ايمني هم نمي‌شود، زيرا ازنظر هيجاني قيمت‌ها بالا مي‌رود و اگر پرايد حذف شود در بهبود صنعت خودرو اتفاقي نخواهد افتاد و عده‌اي نمي‌توانند ديگر خودرو بخرند و بنابراين عمر خودروهاي موجود بالا مي‌رود و کساني که قدرت خريد پايين‌تري دارند موتورسيکلت‌سوار مي‌شوند و مجموعه وضعيت اقتصادي امروز نشان مي‌دهد با چنين هيجاني متناسب نيست.»
کاکايي ضمن گريزي بر حذف پيکان و وضعيت فعلي براي حذف پرايد، خاطرنشان‌کرد: «اکنون شرايط مانند ۳۰ سال گذشته که پيکان را حذف کرديم نيست،‌ آن زمان که پيکان حذف شد نيز تنش‌هايي به اقتصاد وارد شد اما مردم مي‌توانستند خريد کنند و فرآيند اقتصادي کشور رو به بهبود و جايگزيني‌هايي درحال شکل‌گيري بود اما در وضعيت فعلي کشور، ظرفيت اقتصادي و اجتماعي کشش ندارد و با کوچک‌ترين تلنگري به هياهو مي‌‌افتد و حتي کساني که هيچ ارتباطي به خودرو ندارند نيز هيجان‌زده مي‌شوند.»
عضو هيئت‌علمي دانشکده مهندسي خودرو دانشگاه علم و صنعت درپايان صحبت‌هايش مي‌گويد که نتيجه اين تصميمات وضعيت ۴ ماه پيش را به‌وجود مي‌آورد که چند نفر پول‌هايشان را روي‌هم مي‌گذاشتند و پرايد مي‌خريدند دوباره اين کار را مي‌کنند و بازار خودرو مانند بورس به‌صورت هيجاني بالا مي‌رود و يک‌دفعه سقوط مي‌کند و دراين‌بين کساني که سرمايه گذاشتند با سقوط شديد سرمايه روبه رو مي‌شوند.
*تأمين قطعات خودروها، تقاضا را تحت تأثير قرار داده است
در ادامه نيز حسن کريمي سنجري، کارشناس بازار خودرو در تحليلي کوتاه در گفت‌وگو با «رسالت» معتقد است که «ارز يکي از پارامترهاي مؤثر در قيمت خودرو است و يکي از مؤلفه‌هاي مؤثر ديگر، تعادل عرضه و تقاضاي خودرو به بازار است، تقاضا حدي مشخص دارد اما عرضه مدام دستخوش تغييرات مي‌شود. شايد بتوان گفت که توانستيم در تثبيت نرخ ارز تعادل ايجاد کنيم اما کماکان مشکل تأمين قطعات در صنعت خودروسازي وجود دارد و تقاضا را تحت تأثير قرار داده است.»
او مي گويد: «نکته بعدي حذف پرايد و پژو ۴۰۵ است، فرض کنيد يک ظرف از محصولات مختلف داريم که بسيار متنوع است اما در شرايط فعلي قابل‌افزايش نيست و درعين‌حال مي‌خواهيم در اين سبد دو الي سه محصول را که بخش عمده‌اي از بازار تقاضا را به خود اختصاص داده حذف کنيم، بالطبع هم قيمت آن محصولات و هم قيمت مجموعه محصولات باقي‌مانده در سبد را تحت تأثير قرار مي‌دهد، درنتيجه اين‌يکي از فاکتورهايي است که باعث مي‌شود قيمت خودرو دستخوش تغيير شود.»
*نوسانات بازار خودرو ادامه‌دار است
روح‌الله طالبي،‌ عضو هيئت‌علمي دانشکده مکانيک دانشگاه علم و صنعت نيز در اين باره، مانند دو کارشناس قبلي، به مشکل تأمين قطعات اشاره مي کند و معتقد است نوسانات قيمت خودرو ادامه خواهد داشت.طالبي در گفت‌وگو با «رسالت» ابرازکرد: «يکي از عوامل مؤثر در افزايش يا کاهش قيمت‌ها که در چندماه اخير اتفاق افتاد و ثبات قيمت وجود نداشت بيشتر از بازار ارز، به دليل زنجيره تأمين قطعات بود. برخي از خودروهايي که خودروسازان ساليان سال توليد مي‌کردند به دليل تحريم‌ها به‌تدريج کم يا قطع شد و اين مسائل، جو رواني در بازار ايجاد کرد و به همين دليل قيمت خودرو روندي افزايشي داشت و زماني که قيمت‌ها سرسام‌آور شد پيک قيمتي خود را گذراند و به ثباتي نسبي رسيد، اما اين نوسان کماکان ادامه دارد.»
وي افزود: «همچنين ضريب تأمين در توليد برخي از قطعات خودرو، به دليل مشکل در داخل و تحريم‌هاي خارجي پايين و پرهزينه است و باعث مي‌شود قيمت برخي از محصولات افزايش يابد. ازطرفي ساليان سال است که شرکت‌هاي خودروساز را بسيار گران اداره مي‌کنيم و به دليل بهره‌وري پايين خودروسازان، قيمت افزايش پيدا مي‌کند.» طالبي ضمن اشاره به لزوم رقابت پذير کردن بازار خودرو و قطعات گفت: «طي سال‌هاي گذشته شرکت‌هاي خودروسازي در کشورهاي بزرگ دنيا با يکديگر يکي شدند و سرمايه و توليدات خود را مشترک کردند زيرا رقبا اکنون به سمت کيفي سازي رفتند و اگر شرکتي بخواهد در بازارهاي دنيا حضور يابد بايد بتواند عرصه‌هاي رقابتي را به چالش بکشد.» عضو هيئت‌علمي دانشکده مکانيک ادامه مي‌دهد: «زماني که يک خودرو باکيفيت بالا و قيمت پايين در داخل توليد ‌مي‌شود بايد با همان کيفيت و قيمت مناسب به‌صورت جهاني توليد شود، بالطبع براي اين کار بايد قطعه ساز را به‌صورت رقابتي انتخاب کرد و اگر در هر بازاري ازجمله قطعه‌سازي خودرو، رقابت وجود داشته باشد قيمت‌ها کاهش و کيفيت افزايش مي‌يابد، اکنون در چند سال گذشته به‌ويژه در شرايط تحريمي متوجه شديم قطعه سازان ما،‌ رقابتي نيستند.»
اين کارشناس گفت: «ازطرفي شايد براي خودروساز به‌صرفه نباشد که تمام قطعات موردنياز را از داخل تهيه کند و دستيابي به قطعه سازان خارجي به افزايش کيفيت و کاهش قيمت منجر مي‌شود. درنتيجه  اين عوامل دست‌به‌دست هم داده و بازار را با چالش روبه رو کرده است و اين چالش کماکان ادامه دارد.»
طالبي در پايان گفت‌وگو تصريح کرد که بازار خودرو يک بازار هيجاني است و هرچه به شب عيد نزديک‌تر مي‌شويم به دليل افزايش تقاضا هيجان بالا مي‌رود و عرضه محدود و مشکل در تأمين قطعات باعث شده‌ بسياري از خودروها در پارکينگ بماند و بازار هيجاني تشديد شود.