سرطان با رشد و تقسیم خارج از کنترل سلول‌های بدن شروع می شود. تقریبا سلول‌های تمامی نقاط بدن می توانند با رشد خارج از کنترل، به سلول‌های سرطانی تبدیل شده و سپس به سایر نواحی بدن پخش شود. غده پروستات تنها در مردان وجود دارد و این غده بخشی از مایع منی را تولید می کند.

غده پروستات در زیر مثانه (اندام تو خالی که ادرار در آن جمع می شود) و در جلوی راست روده (آخرین بخش روده) قرار دارد. سایز غده پروستات به اندازه یک گردو می باشد. دقیقا در پشت پروستات، غددی به نام کیسه منی یا گُشناب‌دان یا وِزیکول سِمینال قرار دارد که بخش عمده مایع منی را می سازد. مجرای ادراری نیز لوله‌ای است که از مرکز غده پروستات می گذرد و ادرار و منی بوسیله آن از آلت تناسلی خارج می شوند. در ادامه به برریسی شایع ترین انواع سرطان پروستات می پردازیم.

شایع‌ترین نوع سرطان پروستات: آدنوکارسینوما

این نوع سرطان از سلول‌های غده پروستات شروع می شود. سلول‌های غده پروستات، مایع قلیایی تولید می کنند. این مایع با اسپرم ترکیب شده و مایع منی را میسازد. زمانی که این سلول‌ها درگیر سرطان شوند، ممکن است به یکی از این دو نوع سرطان آدنوکارسینوما مبتلا شده باشید:

آدنوکارسینومای سلول‌های ترشح‌کننده حفره‌ای (acinar): اکثریت افراد به این نوع سرطان آدنوکارسینوما مبتلا می‌شوند. این نوع سرطان در سلول‌های مترشحه در غده پروستات ایجاد می شود.

آدنوکارسینومای سلول‌های ترشح‌کننده مجراوی (ductal): این نوع آدنوکارسینوما در سلول‌هایی که در مجرای غده پروستات قرارگرفته‌اند، ایجاد می‌شود. این نوع از سرطان آدنوکارسینوما معمولاً تهاجمی‌تر از نوع دیگر آن بوده و رشد و پخش شدن سلول‌های سرطانی در آن سریعتر رخ می دهد.

سایر سرطان‌های نادر پروستات

تنها ۵ درصد از سرطان‌های پروستات، از نوع سرطان آدنوکارسینوما نیستند. این ۵ درصد شامل موارد زیر می شود:

کارسینومای سلول کوچک: این نوع سرطان اغلب در ریه‌ها دیده می شود. کارسینوم سلول کوچک، حدود ۱ درصد از سرطان‌های پروستات را تشکیل می دهد. این سرطان بصورت تومور گرد و کوچک در پروستات ایجاد می شود و می تواند به سرعت قبل از اینکه پزشک قادر به تشخیص آن باشد، به سایر قسمت‌های بدن اعم از استخوان‌ها پخش شود.

کارسینومای سلول فلسی: کارسینومای سلول فلسی غالبا نوعی سرطان پوست است. کمتر از ۱ درصد و حتی شاید کمتر از نیم درصد از مردان مبتلا به سرطان پروستات، به این نوع سرطان مبتلا باشند. این سرطان در سلول‌های مسطحی که پروستات را پوشانده‌اند ایجاد میشود. همانند کارسینومای سلول کوچک، سلول‌های سرطانی در کارسینومای سلول فلسی نیز سرعت رشد سریع و فرم تهاجمی‌تری دارند.

سرطان سلول‌‌های اوروتلیال (یا کارسینومای اوروتلیال): این سرطان از مجرای ادراری شروع می‌شود. مجرای ادرار یا پیشابراه، لوله ایست که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل میکند. در اغلب موارد، سرطان سلول‌‌های اوروتلیال قبل از پخش شدن به مجرای ادرار، از سلول‌های پوشش دهنده‌ی داخل مثانه شروع می‌شود.

تومورهای نورواندوکرین: تومورهای نورواندوکرین میتوانند در سلول‌های عصبی غدد درون هر نقطه از بدن ایجاد شوند. تومورهای نورواندوکرین قسمت‌های مختلف بدن از جمله ریه، دستگاه گوارشی، معده و پانکراس را درگیر می‌کنند. تقریبا نیمی از موارد تومورهای نورواندوکرین یا تومورهای عصبی غدد درون ریز، از دستگاه گوارش شروع می شوند. این تومورها به ندرت در داخل سلول‌های عصبی غده پروستات رشد می‌کنند.

سارکوم بافت نرم: سارکوم بافت نرم نوعی سرطان نادر است که در بافت همبند بروز می‌کند و میتواند از ساختارهایی نظیر عضلات، چربی، عروق خونی و عصب‌ها شروع شود. در پروستات، ایجاد چنین سرطانی بسیار نادر و غیر محتمل است و کمتر از ۰.۱٪ موارد را شامل میشود. کمتر از ۱ در ۱۰۰۰ مرد به این نوع سرطان پروستات مبتلا میشوند.

کدام متخصص سرطان پروستات را درمان می کند؟

انواع پزشکان متخصصی که سرطان پروستات را درمان می کنند عبارتند از:

• متخصص اورولوژی: جراحی که بیماری‌های دستگاه ادراری و دستگاه تناسلی مردان (از جمله غده پروستات) را درمان می‌کند.
• متخصص رادیوتراپی و انکولوژی: پزشکی که سرطان را با رادیوتراپی یا پرتودرمانی درمان می کند.
• انکولوژیست: پزشکی که سرطان را با داروهایی مانند شیمی درمانی، هورمون درمانی و ایمونوتراپی درمان می کند.

همچنین، تیمی متشکل از سایر متخصصان حوزه بهداشت و درمان از جمله پزشک عمومی، پرستاران، متخصصان تغذیه، مددکاران اجتماعی، متخصصان توانبخشی و سایر متخصصان نیز در درمان بیمار مبتلا به سرطان پروستات حاضر خواهند بود.

نحوه درمان سرطان پروستات

در ادامه انواع روش‌های درمانی سرطان پروستات معرفی شده‌اند. برنامه درمانی مراقبتی بیمار هم شامل درمان علائم و هم شامل درمان عوارض جانبی ناشی از درمان است که این گزینه، بخش مهمی از برنامه درمانی افراد مبتلا به سرطان می باشد. روش درمانی و توصیه پزشک معالج، به عوامل متعددی از جمله نوع و مرحله سرطان، عوارض جانبی احتمالی درمان، صلاحدید پزشک و سلامت کلی بیمار بستگی دارد.

نظارت فعال و درمان انتظاری

چنانچه سرطان پروستات در مراحل اولیه باشد و به کندی رشد کند و پزشک تشخیص دهد که درمان سرطان موجب ایجاد مشکلات بیشتری برای بیمار میشود، ممکن است درمان خاصی صورت نگیرد و پزشک فقط نظارت فعال بر بیماری و درمان انتظاری را توصیه کند.

نظارت فعال

هدف از رویکرد نظارت فعال یا Active surveillance، جلوگیری از درمان غیر ضروری برای سرطان‌های خوش خیم و در عین حال ارائه خدمات درمانی بموقع برای افرادی است که به درمان نیاز دارند.

رویکرد نظارت فعال شامل انجام آزمایش‌های منظم نظیر تست PSA (آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات)، اسکن ام آر آی و گاها بیوپسی یا نمونه برداری برای مطمئن شدن از هرگونه پیشرفت بیماری است. چنانچه این آزمایش‌ها پیشرفت بیماری را نشان دهند، پزشک در مورد ارائه درمان تخصصی تصمیم‌گیری می کند.

درمان انتظاری

رویکرد درمان انتظاری غالبا برای مردان مسن توصیه می شود، چرا که بعید است که سرطان بر طول عمر طبیعی آنها تأثیر بگذارد. چنانچه سرطان در مراحل اولیه باشد و علائمی ایجاد نکند، پزشک تصمیم می گیرد که درمان را به تعویق بیندازد و منتظر بماند تا معلوم شود که علائم پیشرفت بیماری ایجاد میشوند یا خیر. چنانچه شرایط و سلامت عمومی بیمار نیز در وضعیتی باشد که دریافت هرگونه درمان برایش ضرر داشته باشد، ممکن است رویکرد درمان انتظاری برای وی توصیه شود.

درمان‌های موضعی

درمان‌های موضعی، سلول‌های سرطانی یک ناحیه خاص و محدود از بدن را هدف قرار میدهند. این شیوه درمانی شامل جراحی و پرتودرمانی میشود. برای سرطان پروستات در مراحل اولیه، ممکن است بتوان با درمان موضعی بطور کامل سرطان را درمان کرد. چنانچه سرطان به خارج از غده پروستات پخش شده باشد، در اینصورت از انواع دیگری از درمان‌ها (درمان با داروها) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود.

عمل جراحي

جراحی پروستات شامل برداشتن تمام یا بخشی از پروستات به مراه برخی از غدد لنفاوی مجاور طی یک عمل جراحی میشود. پزشک متخصص جراحی انکولوژی، پزشکی است که در درمان سرطان با عمل جراحی تخصص دارد. در سرطان پروستات، متخصص اورولوژی یا انکولوژیست درمان بیمار و انجام جراحی را بر عهده دارد. نوع و روش جراحی نیز به مرحله بیماری، سلامت کلی بیمار و سایر عوامل بستگی دارد.

• پروستاتکتومی رادیکال (جراحی باز): در جراحی پروستاتکتومی رادیکال، کل پروستات و وِزیکول سِمینال (کیسه منی) برداشته میشود. گاها جراح ممکن است غدد لنفاوی در ناحیه لگن را نیز تخلیه کند. در این جراحی خطر ایجاد اختلال بر عملکرد جنسی وجود دارد.
• ارکیکتومی دوسویه: ارکیکتومی دو سویه یا دو طرفه شامل برداشتن هر دو بیضه با جراحی میشود. در ادامه مقاله و در بخش “درمان‌های سیستمیک” بطور مفصل در مورد این جراحی توضیح داده شده است.
• برداشتن پروستات از طریق مجرای ادراری به روش TURP : از این جراحی نه برای درمان سرطان پروستات، بلکه اغلب برای از بین بردن انسداد مجرای ادراری استفاده میشود.

حتما قبل از جراحی در مورد هرگونه عوارض جانبی احتمالی با پزشک خود صحبت کنید. معمولا در بیماران جوانتر و سالم‌تر، جراحی پروستاتکتومی موفق‌تر عمل میکند. همچنین، احتمال ایجاد اختلال دائمی در نعوظ و بی اختیاری در دفع ادرار پس از جراحی پروستاتکتومی، در بیماران جوان نسبت به افراد مسن کمتر است.

منجمد کردن یا گرم کردن بافت پروستات

در رویکرد آبلاتیوتراپی یا فرسایش درمانی، بافت اضافی پروستات بوسیله سرما یا گرما از بین برده میشود. این رویکرد شامل موارد زیر است:

• منجمد کردن بافت پروستات: در کرایوآبلیشن یا کرایوتراپی (سرما درمانی) برای سرطان پروستات، از گاز بسیار سرد برای منجمد کردن بافت پروستات استفاده میشود. طی این درمان به بافت اجازه داده میشود تا ذوب شود و دوباره روند منجمد کردن تکرار میشود. این چرخه ذوب و انجماد متوالی، منجر به مرگ و از بین رفتن سلول‌های سرطانی و برخی بافت‌های سالم مجاور میشود.
• گرم کردن بافت پروستات: در درمان سرطان پروستات با امواج فراصوت متمرکز با شدت بالا (هایفوتراپی) از انرژی متمرکز امواج فراصوت برای گرم کردن بافت پروستات و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود.

این روش درمانی برای موارد کوچک سرطان پروستات و زمانی که جراحی ممکن نباشد توصیه میشوند. در موارد سرطان پیشرفته پروستات که پرتودرمانی موثر نباشد نیز ممکن است از این روش درمانی استفاده شود.

هورمون درمانی

سلول‌های سرطانی در بیماری سرطان پروستات، برای رشد به هورمون تستوسترون نیاز دارند. هورمون درمانی منجر به توقف تولید هورمون مردانه تستوسترون می شود و قطع این هورمون، به کم شدن سرعت رشد سلول‌های سرطانی و یا نابودی آنها کمک می کند.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی که با سرعت زیادی در حال رشد هستند، از داروها استفاده میشود. شیمی درمانی میتواند بصورت تزریقی یا به شکل قرص خوراکی و یا هر دو، انجام شود.

در مواردی که سرطان پروستات به سایر نواحی بدن پخش شده باشد ممکن است شیمی درمانی توصیه شود. همچنین در مواردی که سرطان به هورمون درمانی پاسخ نمیدهد نیز ممکن است از شیمی درمانی استفاده شود.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی نوعی روش درمان سرطان است که از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. سلول‌های سرطانی برای پنهان شدن از سیستم ایمنی بدن، پروتئین تولید میکنند و این امر موجب میشود که سیستم ایمنی بدن به این سلول‌ها حمله نکند. ایمنوتراپی با ایجاد تداخل در این چرخه و فرآیند، به درمان سرطان کمک میکند.

 درمان دارویی هدفمند

رویکرد درمان دارویی هدفمند،‌ بر ناهنجاری و اختلالات خاص در سلول‌های سرطانی متمرکز است. با مسدود سازی این ناهنجاری‌ها، درمان دارویی هدفمند می تواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شود. چنانچه هورمون درمانی برای درمان سرطان در مراحل پیشرفته موثر واقع نشود، از رویکرد درمان دارویی هدفمند استفاده می شود.