‌|گروه اجتماعی‌|
پیشرفت‌های علمی جمهوری اسلامی بعد از انقلاب ۵۷ آن‌چنان مؤثر بوده است که حیرت جهانیان را برانگیخته و هم‌اینک بعد از گذشت ۴۱ سال، ایران در بسیاری از عرصه‌های علمی و فناوری، در فهرست کشورهای صاحب‌نام قرار دارد و بارها مقالات و یافته‌های پژوهشگران ایرانی، رفرنس معتبرترین مقالات علمی جهان در دو دهه اخیر بوده است. به عبارت دیگر، پژوهشگران ما طی سالیان اخیر توانسته‌اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را همزمان با رشد تولید علم کشور و تولید مقالات پر استناد ارتقا  دهند که به لحاظ استناد، رتبه ایران در دنیا ۰۹٫۳ درصد، در سطح جهان اسلام ۳۸٫۳۱ درصد و در منطقه خاورمیانه ۴۹٫۳۴ درصد عنوان شده است. 
«داده‌ها و آمارهای موجود در مورد مقالات برتر ایرانی به‌ویژه آن‌چه که در پایگاه بین‌المللی مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) آمده، همچون مقالات پر استناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکایت از رشد روزافزون کیفیت مقالات و انتشارات ایرانی در سال‌های اخیر دارد. طبق داده‌های این پایگاه در حال حاضر  در مجموع تعداد ۲۲۶۱ مقاله‌ برتر (Top papers) و  ۹۰ مقاله‌  داغ توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده که این تعداد ۶۶٫۲ درصد کل مقالات داغ دنیا بوده است و اما موضوع دیگر این است که ایران در سال ۲۰۱۴  با ۷۴۳۸ مدرک، دارای رتبه سی و دوم
بوده است اما در سال ۲۰۱۸ با ۱۳۴۳۱ مقاله منتشر شده در مجلات Q1 به جایگاه بیست و پنجم دنیا ارتقا  یافته است. همچنین آمار مربوط به دوره پنج‌ساله اخیر (۲۰۱۸-۲۰۱۴)، نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی با منتشر نمودن ۳۶۶۸۳ مقاله در مجلات Q1 به جایگاه ۲۹ دنیا و در میان کشورهای اسلامی در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. به‌علاوه شاخص دیگری که می‌تواند مدنظر قرار گیرد تعداد مدارک منتشرشده ایرانی در مجلات دارای ضریب تأثیر(JIF) بین‌المللی است. در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار ۱۳۴۲۰۰ مدرک در پنج سال اخیر (۲۰۱۸-۲۰۱۴) رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بین کشورهای اسلامی کسب کرده‌اند. (سخنان دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام)
**جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشاریافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۹ (منبع: جهان نیوز)

​​​​​​​
*دستیابی به فناوری نو
مطابق چشــم‌انداز۲۰‌ساله کشور، جمهوری اسلامی ایران کشوری توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اســلامی و انقلابی، الهام‌بخش در جهان اســلام و با تعامل ســازنده و مؤثر در روابط بین‌الملل تصویر شده است، بر این اساس از اوایل دهه ۸۰ با توســعه فناوری نانو به‌منظور تحقق چشم‌انداز ۲۰‌ساله، گام‌هایی برداشته شده است. در تعریف فناوری نانو گفته شده، «این فناوری، دانشی است که موج «چهارم انقلاب صنعتی» نامیده می‌شود و موضوع آن مهار ماده یا دستگاه در ابعاد کمتر از یک میکرومتر در مقیاس یک تا صد نانومتر است.»  هم‌اکنون بیش از ۸۰ آزمایشگاه نانو به تازه‌ترین فناوری‌ها مجهز شده و ایران توانسته در حوزه نانوتکنولوژی از نظر ثبت اختراع و به‌ویژه تولیدات علمی، جایگاه چهارم دنیا را از آن خود کند و از سوی دیگر با تولید ۴۰ درصد
علم نانو بیشترین سهم تولید این علم را در میان کشور‌های اسلامی به‌دست آورده است. براساس آمار‌های منتشرشده از سوی وب او ساینس (پایگاه وب آو ساینس«Web Of Science» یک نمایه استنادی علمی است که توسط تامسون رویترز ایجادشده است) ایران تا پایان دسامبر ۲۰۱۷ توانسته ۸ هزار و ۷۹۱ مقاله علمی منتشر کند. اما از جمله دستاوردهای فناوری نانو در كشور می‌توان به تصفیه پساب‌های صنعتی، حذف آرسنیک از آب آشامیدنی شهر اردبیل با فناوری نانو کاویتاسیون، نوآوری‌های جدیدی در زمینه مصالح کارآمدتر و پربازده‌تر در مقاومت، تولید، انتقال، مصرف و ذخیره‌سازی انرژی با کارایی بالا و بهره‌مندی از این فناوری در خودرو، منسوجات و لوازم خانگی و کشاورزی اشاره نمود. 
*درمان نازایی و ناباروری
امروز با گذشت ۴۱ سال از پیروزی انقلاب اسلامی، پیشرفت‌های ایران فقط در حوزه تولید علم و نانوتکنولوژی خلاصه نمی‌شود بلکه با توسعه علم پزشكی و پيشرفت تکنولوژی‌ها، اكثر نازایی‌ها هم قابل درمان است و ایران در درمان نازایی و ناباروری همگام و پا به پای کشورهای پیشرفته حرکت می‌کند و هم‌اکنون نزدیک به ۸۰ مرکز درمان ناباروری در این کشور فعالیت می‌کند و تمامی این مراکز از روش‌های جدید و روز دنیا استفاده می‌کنند. به اذعان محمدحسین نصر اصفهانی، رئیس پژوهشکده زیست‌فناوری رویان‌ اصفهان، «امروز دیگر چیزی به نام نازایی در کشور نداریم مگر آنکه زوجی نخواهد از برخی روش‌های درمان موجود مانند جنین اهدایی، رحم اجاره‌ای و تخمک اهدایی استفاده کند.» 
جنین اهدایی:  اهدای جنین به معنای انتقال جنین حاصل از لقاح خارج رحمی (آزمایشگاهی) اسپرم و تخمک یک زن و مرد به درون رحم زنی غیر از زن صاحب تخمک است و این روش به افرادی که توانایی فرزندآوری ندارند (یا تخمک زن قدرت باروری ندارد و یا اسپرم مرد دچار مشکل است) این امکان را می‌دهد که صاحب فرزند شوند.
رحم جایگزین یا جانشین، از دیگر شیوه‌های درمان ناباروری است که با استفاده از   رحم زن دیگر، جنین حمل می‌شود. اهدای تخمک هم فرآیندی است که در آن یک خانم بارور، تخمک یا نطفه را به خانمی دیگر اهدا می‌کند تا بتواند به باردار شدن او کمک کند.
*پیشرفت‌های ایران در حوزه سلول‌های بنیادی
می‌گویند ایران در جمع پیشتازان سلول‌های بنیادی قرار دارد و رشد تولید علم و پژوهش در این رشته نوظهور از دیگر دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی است که نباید از کنار آن به‌سادگی گذر کرد، چرا که کشورمان به روایت گزارشگر ایرنا «سال ۲۰۱۸ در حوزه سلول‌های بنیادی و پزشكی بازساختی در جایگاه چهاردهمی دنیا قرار گرفته است» و اکنون در فهرست  ۱۰ کشور برتر جهان در این زمینه قرار دارد؛  بررسی‌ها گویای آن است که در سال ۱۳۶۹ برای نخستین بار، فعالیت سلول‌های بنیادی در دانشگاه علوم پزشكی تهران با پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز یا پیوند مغز استخوان آغاز شد و در دهه ۷۰ پس از تأسیس مؤسسه رویان میزان توانمندی ایران در این حوزه به طرز چشمگیری افزایش یافت. آن‌طور که امیرعلی حمیدیه، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی گفته است، «تعداد مراكز پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز در كشور به ۱۸ حوزه رسیده است و سالی ۱۲۰۰ پیوند در كشور انجام می‌شود.در حوزه تحقیقات در حال حاضر به غیر از رویان ۴۵ مركز تحقیقاتی در دانشگاه علوم پزشكی ایران،دانشگاه‌های وزارت علوم و دانشگاه آزاد در حوزه سلول‌های بنیادی، سلول درمانی، ژن‌درمانی، مهندسی بافت و پزشكی بازساختی در حال فعالیت هستند.» با پیشرفت‌های به دست آمده
در عرصه تولید  سلول‌های بنیادی جنینی؛ علم شبیه‌سازی هم در ایران، دانشی بومی است و از این رو، شبیه‌سازی حیواناتی نظیر بز، گوسفند و گوساله، ایران را در زمینه سلول‌های بنیادی در جمع کشورهای مطرح جهان قرار داده است. 
می‌گویند، کار سلول‌های بنیادی، تهیه سلول‌های جدید بوده و قادر است به انواع سلول‌های انسانی تبدیل شود و مغز استخوان، بند ناف، جفت و سلول‌های عصبی پیاز مو؛ منبع اصلی سلول‌های بنیادین را تشکیل می‌دهد. از این سلول‌ها به‌منظور ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده انسانی استفاده می‌شود و به بافت‌های مختلف، اعم از بافت عصبی، عضلانی، پوششی و غیره، تبدیل می‌شود. از سوی دیگر سلول‌های بنیادی خون‌ساز موجود در خون بندناف می‌تواند در آینده برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. 
درمان با سلول‌های بنیادی می‌تواند به بازسازی صدمات نخاعی و ترمیم ضایعات نخایی  و پیوند قرنیه چشم کمک کند و در عین حال برای درمان بیماری‌هایی همچون دیابت، بیماری‌های قلبی، پارکینسون، آلزایمر، لوپوس، اید ز   و بیماریMS کاربرد دارد و تاکنون محققان و پژوهشگران ایرانی توانسته‌اند از سلول‌های بنیادی برای پیوندهای مغز و استخوان، پوست و ترمیم بافت آسیب‌دیده قلب کمک بگیرند. دانشمندان تأکید کرده‌اند که سلول‌های بنیادی در سلامت ما بسیار مهم هستند زیرا به هنگام بیماری، سلول‌های‌مان آسیب‌دیده یا صدمه می‌بینند و از بین می‌روند، به همین علت مأموریت سلول‌های بنیادی؛ تعمیر و بازسازی بافت‌های صدمه‌دیده است. 
اما بررسی‌های ما نمایانگر این مسئله است که سلول‌های بنیادی جنینی استعداد بسیار بیشتری برای درمان اعضا ی بیمار دارند و برخلاف سلول‌های جنینی بالغ، این توانایی را دارند که به صدها نوع دیگر سلول‌های بدن تبدیل شوند. به‌عنوان مثال، سلول‌های بنیادی خون تنها این توان را دارد که سلول خونی بسازد اما سلول‌های بنیادی جنینی نه‌تنها خون  بلکه می‌تواند استخوان، پوست، مغز و غیره هم بسازد. 
* ۴۰ دانشگاه ایرانی در بین دانشگاه‌های برتر جهان 
ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در بسیاری از رشته‌های علمی هم دارای جایگاه اول منطقه است و راه دستیابی به این مرجعیت با رشد تعداد دانشگاه‌های کشور محقق شده و بر این اساس شمار دانشگاه‌های کشور از ۲۲۳ دانشگاه در سال ۵۷ به ۲۸۵۹ دانشگاه در سال ۹۴ رسیده و حتی در رتبه‌بندی تایمز به‌عنوان یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه‌بندی جهانی، در سال ۲۰۲۰ از میان ۱۳۹۶ دانشگاه برتر جهان از ۹۲ کشور، ۴۰  دانشگاه ایرانی در بین دانشگاه‌های برتر جهان قرار دارند. «رتبه اول در بین ۴۰ دانشگاه برتر ایرانی جهان به دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل  اختصاص دارد، رتبه این دانشگاه در دامنه‌ای بین ۳۵۱ تا ۴۰۰ قرار دارد. رتبه دوم از آن دانشگاه یاسوج گزارش شده است، رتبه دانشگاه یاسوج در دامنه‌ای بین ۴۰۱ تا ۵۰۰ است و رتبه‌های سوم تا هفتم نیز به دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، کاشان، علوم پزشکی مشهد، صنعتی شریف و علوم پزشکی تهران اختصاص دارد، رتبه این دانشگاه‌ها در دامنه‌ای بین ۵۰۱ تا ۶۰۰ است. در دامنه ۶۰۱ تا ۸۰۰ اسامی دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمینی، علوم پزشکی ایران، علم و صنعت ایران، صنعتی اصفهان، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی شیراز، تبریز، علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تهران دیده می‌شود، رتبه این دانشگاه‌ها در سطح کشوری به ترتیب ۸ تا ۱۶ است، رتبه دانشگاه فردوسی مشهد در سطح کشور ۱۷، اصفهان ۱۸، علوم پزشکی اصفهان ۱۹، صنعتی خواجه نصیر طوسی ۲۰، کردستان ۲۱، مازندران ۲۲، شهید بهشتی ۲۳ و دانشگاه شیراز ۲۴، رتبه بین‌المللی این دانشگاه‌ها در دامنه‌ای بین ۸۰۱ تا ۱۰۰۰ است. رتبه دانشگاه‌های الزهرا، شهید مدنی آذربایجان، بیرجند، بوعلی سینا، گیلان، خوارزمی، سمنان، شاهد، شهید باهنر کرمان، شهید چمران اهواز، شهرکرد، صنعتی شاهرود، علوم پزشکی شیراز، ارومیه، یزد و زنجان نیز به ترتیب در فاصله ۱۰۰۰+ مشاهده می‌شود.» (جعفر مهراد- مؤسس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری)
*جایگاه ایران در دانش هسته‌ای
ایران در حوزه دانش هسته‌ای، حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و امروز در این زمینه، جزء ۵ کشور برتر جهان است، حال آنکه ایران به‌رغم تحریم‌ها در بحث تکنولوژی هسته‌ای، تحت تحریم قرار داشته و از هرگونه امکان آموزش، تربیت نیروی انسانی و دستیابی به تجهیزات محروم بوده است. مطابق گفته‌های محمودرضا آقامیری، رئیس دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی، «فناوری هسته‌ای، منحصر به تسلیحات نظامی و دفاعی نیست، این فناوری، امروز در همه شاخه‌ها منشأ  اثرات بسیار خوبی در تسهیل زندگی انسان است. در کشاورزی، پزشکی، صنعت و … کارکردهای مؤثر و مثبتی دارد. به‌طور مثال در صنعت نفت و حوزه حفاری و اکتشافات، بسیاری از چاه‌ها را باید با استفاده از فناوری هسته‌ای کنترل کرد و از سوی دیگر کشورهایی مثل فرانسه هرچند کشورهای هسته‌ای به شمار می‌روند، اما عملا فاقد تکنولوژی هسته‌ای است و با وجود اینکه بیش از ۷۰ درصد برق این کشور از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای تأمین می‌شود، ولی خود، به‌تنهایی قادر به تأمین آن نیست! در واقع معدنش جای دیگری است، غنی‌سازی را خودش انجام می‌دهد ولی (فیول فابریکیشن- Fuel fabrication_ ساخت سوخت) را جای دیگر انجام می‌دهد. این به این معناست که روسیه، آمریکا و چین، کشورهای جهان را به‌گونه‌ای تقسیم‌بندی کرده‌اند، که هیچ‌کدام، به‌تنهایی، همه ابزار و امکانات را یکجا نداشته باشند. به همین دلیل، کشورهای صاحب دانش هسته‌ای، با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. با این حال اما ایران، تمام مراحل، نیازها و ابزارها را از معدن گرفته تا کیک زرد و  از غنی‌سازی تا تولید و طراحی سوخت و … را به‌تنهایی انجام می‌دهد.» 
بی‌تردید همان‌طور که آقامیری عنوان کرده است، انرژی هسته‌ای کاربردهای بسیاری در بخش‌های گوناگون دارد، از جمله: «تهیه و تولید رادیو داروی یُد ۱۳۱ جهت تشخیص بیماری‌های تیروئید و درمان آن‌ها» که در حال حاضر علاوه بر نیاز داخل، تولیدات رادیو دارویی را به ۱۲ کشور نیز صادر می‌کنیم که از استانداردهای بین‌المللی برخوردار است و همچنین پزشکی هسته‌ای یکی از شاخه‌های علم پزشکی است که از طریق رادیو داروها به درمان بیمار می‌پردازد. اما از موارد دیگر می‌توان به«جلوگیری از جوانه زدن محصولات غذایی ،کنترل و از بین بردن حشرات»، «به تأخیر انداختن زمان رسیدگی به محصولات غذایی ، افزایش زمان نگهداری،کاهش میزان آلودگی میکروبی»و «بهبود دسترسی به منابع آب» اشاره کرد.