خسرو ساکی رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش در برنامه استودیو الفبا که در آستانه فرارسیدن فصل امتحانات پایان سال، برگزار شد، اظهار کرد: بر اساس مصوبه ۹۷۷ شورای عالی آموزش و پرورش، در مناطقی که امکان حضور فیزیکی دانش آموزان در مدرسه، وجود داشته باشد با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، امتحانات به صورت حضوری برگزار می‌شود، بنابراین براساس رنگ بندی مناطق می‌توان گفت؛ در مناطق آبی، امتحانات به صورت حضوری و در سایر مناطقی که امکان حضور دانش آموزان در مدرسه وجود ندارد در همه پایه‌های تحصیلی به استثنای یایه‌های نهم و دوازدهم، امتحانات به صورت غیرحضوری برگزار خواهد شد.

او افزود: با توجه به تأثیرنتایج امتحانات پایه‌های نهم و دوازدهم در سرنوشت دانش آموزان و بر اساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، امتحانات پایه‌های مذکور با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی و نظارت مراقبین بهداشتی به صورت حضوری برگزار می‌شود تا ارزشیابی دقیق‌تری از آموخته‌های دانش آموزان به عمل آید.

ساکی، انتخاب رشته تحصیلی در پایه نهم و ادامه تحصیل در رشته‌های بدون کنکور بعد از پایه دوازدهم، که صرفاٌ براساس سوابق تحصیلی صورت می‌گیرد را از دلایل حضوری بودن امتحانات دو پایه تحصیلی مذکور بر شمرد و تصریح کرد: سؤالات امتحانی پایه نهم به صورت هماهنگ استانی طرح و به صورت مدرسه‌ای اجرا می‌شود. همه عوامل برگزارکننده امتحانات نیز از کادر خود مدرسه انتخاب می‌شوند.

او با تأکید بر مرجعیت و مورد اعتماد بودن معلمان، را دلیل سپردن تصحیح اوراق امتحانی پایه نهم به معلمان دانست و گفت: سوالات هماهنگ استانی، توانایی‌های دانش آموزان یک استان و یا یک منطقه را بصورت یکسان می‌سنجد تا در ادامه بتوان آن‌ها راجایابی کرد، بنابراین اگر دریک منطقه‌ای انتخاب رشته را باز بگذارند، ممکن است در یک رشته تراکم و در رشته دیگر متقاضی بسیار کمی وجود داشته باشد و این موضوع علاوه بر این که توازن رشته‌ای را از بین می‌برد و نیروی مورد نیاز بازار کار تأمین نمی‌شود، بلکه خود دانش آموز نیز، چون رشته‌ای را بدون دارا بودن استعداد و توانمندی لازم، انتخاب کرده است ممکن است در ادامه تحصیلش دچار اخلال شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، مبنای طرح سوالات امتحانی در شرایط کرونایی را بخشنامه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برشمرد و خاطرنشان کرد: مدرسه باید از ازدحام دانش آموزان در هنگام برگزاری امتحانات حضوری جلوگیری کند و دستورالعمل‌های بهداشتی را مجدانه اجرا کنند و مراقبان سلامت، الزاماٌ حضور داشته باشند و از حضور دانش آموزان بدون ماسک در حوزه امتحانی، جلوگیری کنند.

او ادامه داد: دانش آموزانی که به هر دلیلی نتوانند در امتحانات حضور یابند، اگر آمار قابل توجهی داشته باشند، برای اینکه قبولی آن‌ها به شهریور موکول نشود، تدابیری از سوی کمیسیون‌های خاص شورای عالی آموزش و پرورش اندیشیده شده است. بر اساس دستورالعملی که به استان‌ها ارسال کردیم، اختیارات برگزاری امتحانات را به استان‌ها وا گذار کردیم تا بر اساس شرایط کرونایی هر منطقه تصمیم مقتضی اتخاذ شود.

ساکی خاطرنشان کرد: در پایه اول و دوم آموزش ابتدایی، ارزشیابی دروس براساس اطلاعات و شواهد جمع‌آوری شده، مطابق اهداف درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، انجام می‌گیرد. در «درس فارسی» آزمون عملکردی، در مناطق آبی به صورت حضوری، و در مناطق زرد و نارنجی و قرمز، به شکل غیرحضوری و با نظارت مدیر مدرسه انجام می‌شود.

او ادامه داد: در پایه ششم ارزشیابی براساس اطلاعات و شواهد جمع‌آوری شده و مطابق «اهداف برنامه درسی مصوب»، به اضافه برگزاری آزمون‌های عملی کلاسی در «دروس فارسی»، «ریاضی» و «علوم»؛ درمناطق آبی، حضوری و در مناطق زرد، نارنجی و قرمز، به صورت غیرحضوری برگزار می‌شود. در پایه‌های؛ هفتم، هشتم، دهم و یازدهم در مناطق زرد، نارنجی و قرمز به معلم اختیار داده شده تحت نظارت مدیر مدرسه از طریق آزمون‌های آنلاین و سایر شیوه‌های ارزشیابی مثل؛ پوشه کار آزمون‌های کتاب باز، عملکردی، شفاهی و برخط و برون خط، امتحانات برگزار می‌شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، انجام تکالیف و پروژه‌ها را از جمله روش‌های ارزشیابی بر شمرد و تصریح کرد: معلم می‌تواند ارزیابی را به خود دانش آموزان واگذار کند و آن‌ها از طریق صوت و فیلم پاسخ‌های خود را ارائه کنند. معلم می‌تواند نمره پایانی را به فعالیت مختلف دانش آموز تخصیص و با توجه به امکانات دانش آموزانش آزمون برگزار کند.

ساکی ادامه داد: تغییر پارادایم‌ها یکی از تحولاتی است که در عرصه سنجش و ارزیابی تحصیلی در دوران کرونا رخ داده است، در نگاه سنتی ارزشیابی را معطوف به ارزشیابی تراکمی پایانی، مدادکاغذی و یا کتبی می‌بینیم، اما در پارادایم جدید، به جای ارزشیابی و سنجش شناختی که تنها فعالیت‌های ذهنی یادگیرنده را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، «ارزشیابی شایستگی محور» مطرح شده است. در این نوع ارزشیابی؛ تأکید بر آزمون‌های عملکردی است و به جای پرداختن به فعالیت‌های ذهنی، مهارت‌های دیگر هم سنجیده می‌شود حتی نگرش یادگیرنده نیز در لابلای فعالیت‌ها، سنجیده می‌شود؛ و بحث دانش، نگرش و مهارت‌های یادگیرنده که شایستگی فرد را تشکیل می‌دهد، مورد سنجش قرار می‌گیرد.

ساکی خاطرنشان کرد: «آزمون کتاب باز» یکی از شیوه‌های نوین است و این روش در دانشگاه‌ها مرسوم است. با توجه که برای پاسخ به چنین آزمونی باید به چند منبع مراجعه کنیم این نوع آزمون‌ها ورزیدگی بیشتری ایجاد می‌کند. البته شیوه‌های نوین آزمون‌ها نیازمندآموزش نیز هستند و باید در این خصوص دوره‌های آموزش ضمن خدمت برای معلمان برگزار شود و آن‌ها مقالات و منابعی را مطالعه کنند تا با چگونگی آزمون‌های کتاب باز آشنا شوند همچنین، به جای یک ساعت باید یک روز به دانش آموز فرصت پاسخگویی داد تا دانش آموز، همه منابع را بررسی کند.

او بر لزوم گفت‌وگوی معلمان با اولیای دانش آموزان، قبل از برگزاری آزمون پایانی، تأکید و عنوان کرد: اولیای دانش آموزان در ارزیابی فرزندانشان باید از معلمان جدی‌تر باشند و فضایی را با نظارت خود فراهم کنند تا عمق یادگیری فرزندشان در آموزش‌های مجازی سنجیده و ضعف‌های دانش آموزان معین و برای رفع آن اقدام شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، در پاسخ به سوال امکان استفاده از سایر اپلیکیشن‌ها درکنار «شاد»، برای برگزاری امتحانات، اظهار کرد: در برگزاری آزمون‌ها، علاوه بر بهره‌مندی از بستر «شاد»، استفاده از سامانه‌های بومی مورد تأیید شورای مدرسه بلا مانع است. البته استفاده از شاد همواره باید در اولویت باشد.

او در پاسخ به سوالی در خصوص؛ «امتحانات پایانی دانش آموزان پایه نهم مدارس شبانه روزی» و محدودیت‌های تردد، اظهار کرد: امکان مهمان شدن از جمله شرایطی است که برای دانش آموزان پایه نهم مدارس شبانه روزی که فاصله منزلشان تا مرکز شبانه روزی زیاد است، فراهم شده است. تا در مدارس دیگر نزدیک محله‌شان در آزمون‌های حضوری شرکت کنند. سایر پایه‌های شبانه روزی ضرورتی به حضور در مدرسه ندارند و در فضای مجازی در آزمون‌ها حاضر می‌شوند.

ساکی خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع کرونا و همچنین برگزاری انتخابات، با شرایط ویژه‌ای روبه رو هستیم با توجه به عضویت بسیاری از فرهنگیان در حوزه‌های برگزار کننده انتخابات و استفاده از مدارس به عنوان حوزه‌های رأی گیری، امتحانات باید به گونه‌ای برگزار شود که با انتخابات تداخل پیدا نکند؛ بنابراین امتحانات حضوری از ۲۷ اردیبهشت ماه آغاز و در ۲۴ خرداد ماه پایان می‌یابد. البته اگر شیوع کرونا در ایام مذکور شدت یابد، آموزش و پرورش تابع تصمیمات ستاد ملی کرونا خواهد بود؛ زیرا سلامت دانش آموزان همواره در اولویت است بنابراین اگر ستاد کرونا تشخیص دهد برگزاری امتحانات در خرداد ماه میسر نیست، ما امتحانات را به تیرماه منتقل می‌کنیم و باز هم تابع تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا هستیم و در آن صورت احتمالاً کنکور نیز جابجا خواهد شد. البته همه این موارد در حد پیش بینی است و تا کنون هیچ تصمیمی در این باره اتخاذ نشده است، تأکید می‌کنم؛ ضروری است که ما امتحانات را قبل از کنکور سراسری برگزار کنیم تا بتوانیم سوابق تحصیلی دانش آموزان کنکوری را به سازمان سنجش ارسال کنیم. در پایه نهم نیز به وسطه تأثیر در فرآیند انتخاب رشته و هدایت تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، ادامه داد: با توجه به سهم عملکردی که پایه نهم در فرم‌های هدایت تحصیلی دارد، اگر این امتحانات برگزار نشود، دانش آموزان پایه نهم در ادامه تحصیل با مشکل مواجه می‌شوند و ممکن است به ترک تحصیل افراد نیز منجر شود، اما این که امتحانات پایه نهم به تیرماه منتقل شود، نیازمند مصوبه مراجع ذی صلاح است.

ساکی در خصوص «حذفیات محتوا‌های درسی از آزمون پایانی» گفت: براساس دستورالعمل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، مناطق مختلف با توجه به شرایط کرونایی و رنگ بندی‌های صورت گرفته، اقدام به تدریس محتوای درسی کرده‌اند و بر همان اساس نیز ارزشیابی از محتوا‌های تدریس شده به عمل می‌آید.

ساکی افزود: ما در خواست کردیم تا در خصوص محتوای امتحانات پایه نهم نیز مانند پایه دوازدهم، وضعیت قرمز مبنا قرار گیرد و پاسخی که دریافت شد، این بود که اگر امتحانات پایه نهم استانی، برگزار شود این موضوع بلا مانع است؛ بنابراین دستورالعمل مربوطه از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، به تمامی واحد‌های مربوطه ستادی و مدرسه‌ای ابلاغ شده است. قطعاً همه مدیران و معلمان از این دستورالعمل مطلع هستند و اگر کسی ابهامی در این زمینه داشته باشد می‌تواند به پایگاه اطلاع رسانی مرکز سنجش و یا سازمان پژوهش مراجعه تا از بخش‌های حذف شده کتاب‌های مختلف مطلع شود.

او در خصوص مدارس ویژه پرورش استعداد‌های درخشان، گفت: در پایه ششم به هفتم تأکید آزمون بر سنجش هوش و استعداد دانش آموزان است و کمتر به محتوای درسی پرداخته می‌شود. اما در پایه نهم به دهم نیز به همین روش است، البته کمی بیشتر از محتوای دروس سوال می‌آید، اما در خصوص مدارس نمونه دولتی باید گفت که؛ طرح سوالات به خود استان‌ها واگذار شده است البته ستاد امتحانات استان، شرایط کرونایی را نیز لحاظ خواهند کرد.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی ادامه داد: در دستورالعملی که به عنوان «شیوه ارزشیابی پایان سال» و اول اردیبهشت به استان‌ها ابلاغ شده، در خصوص امتحانات شاخه فنی‌وحرفه‌ای وکاردانش، دروس این رشته‌ها را به دو دسته، دروس عمومی و شایستگی‌های غیرفنی و شایستگی‌های تقسیم کردیم و همانند آزمون‌های پایه دهم و یازدهم شاخه نظری، با مرجعیت معلم و نظارت مدیر مدرسه می‌تواند با شیوه‌های چند گانه ارزیابی شود. اما براساس دستورالعمل مذکور، سنجش دروس شایستگی‌های فنی‌حرفه‌ای وعملی و استاندارد‌های مهارت در شاخه کاردانش و کارورزی و کارآموزی، اولاً باید حضوری و تا ۱۵ مردادماه انجام شود. در این بازه زمانی هر گاه ستاد مبارزه با کرونا منطقه، وضعیت را آبی اعلام کرد و امکان حضور دانش آموزان فراهم شد دانش آموزان می‌توانند بر اساس برنامه مدرسه حضور پیدا کنند و آموزش و ارزشیابی را توامان انجام دهند. برای کارورزی و کارآموزی نیز در این شیوه نامه مشخص شده که دانش آموز در چه شرایط می‌تواند در مدرسه حضور یابد و در آزمون‌ها شرکت کنند.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، ادامه داد: به طورکلی حتی اگر آزمون‌های مذکور در مردادماه هم انجام شود برای دانش آموزان «قبولی در خرداد ماه» در کارنامه آن‌ها ثبت می‌شود.

ساکی در پاسخ به سوالی در مورد مقایسه کیفیت امتحانات «سال کرونایی گذشته» با سال‌های قبل از آن، اظهار کرد: در همه دنیا وضعیت شبیه هم هست در اجلاس اخیر وزرای آموزش و پرورش جهان، در خصوص تغییر آموزش‌ها به مجازی، مطالبی ارائه شد که حاکی از افت کیفیت آموزشی در دوره کرونایی است. اما شکی در این نیست که، تمام تلاش برای جلوگیری از توقف آموزش‌ها به کار گرفته شد و ما شاهد حجم عظیمی از ایثارگری‌های معلمان برای پوشش تحصیلی دانش آموزان بودیم.

او ادامه داد: البته در کیفیت سنجش سال قبل با سال‌های قبل از آن، تفاوت وجود دارد، اما تفاوت معنا‌داری وجود ندارد و این دستاورد نتیجه تلاش و همت معلمان است و بخشی نیز به مراقبت خانواده‌ها وتلاش دانش آموزان و بخشی را نیز مدیون اصلاح شیوه‌های برگزاری امنحانات هستیم.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، تصریح کرد: استفاده از شیوه‌های چندگانه برای سنجش پایانی را همواره توصیه کرده‌ایم، زیرا استفاده از فیلم، صوت، تصویر، پروژه و … در ارزشیابی پایانی می‌تواند کیفیت سنجش را افزایش دهد و اعتبار بیشتری به نمرات دانش آموزان می‌دهد.

او گفت: همان طور که در تست سلامت، از خود دانش آموز نمونه برداری می‌شود تا برای درمانش چاره‌ای اندیشیده شود، از خانواده‌ها استدعا دارم که همکاری کنند تا خود دانش آموز به سؤالات امتحانی پاسخ دهد تا برای رفع نقایص او چاره‌ای بیندیشیم و برای رفع عقب ماندگی آن‌ها تدابیری اتخاذ شود؛ و دانش آموزی که درس را به خوبی فرا نگرفته است می‌واند کمک بیشتری از معلم بگیرد و یا از منابع مختلف برای تقویت خود بهره‌مند شود. اگر دانش آموز مطالبی را به خوبی فرا نگیرد، قطعاً در سال بعد دچار مشکل خواهد شد، زیرا مطالب یک پایه تحصیلی مبنای مطالب کلاس بالاتر است؛ بنابراین بین دروس پایه‌های مختلف تسلسل وجود دارد پس اگر دانش آموز در یک موضوع درسی تسلط لازم را نداشته باشد در ادامه دچار مشکل می‌شود بنابراین اولیا نظارت داشته باشند که سنجش به درستی انجام شود.

ساکی در پایان خاطرنشان کرد: دو توصیه دارم، اول؛ اولیا توجه داشته باشند که ما نیز خود جز اولیا هستیم و تمام تلاش خود را برای موفقیت دانش آموزان به کار می‌گیریم اگر اصرار بر حضوری بودن امتحانات پایه‌های نهم و دوازدهم داریم به واسطه تأتیر امتحانات این دو پایه در سرنوشت دانش آموزان است؛ لذا همکاران نیز شرایط را به شکل مطلوبی فراهم کنند تا اولیا با خیالی آسوده دانش آموزان را به جلسه امتحانی بفرستند و توصیه دوم این است که، اولیاء شرایط را به گونه‌ای رقم بزنند که دانش آموزان خود همه سؤالات را پاسخ دهند تا برای عقب افتادگی‌های احتمالی او چاره اندیشی شود.