| وحيد بلالي|
سال گذشته رهبر انقلاب دستوراتي را مبني بر اصلاح ساختار بودجه ابلاغ کردند. رهبري خواسته بودند با توجه به شرايط موجود و وضع تحريم هاي ناجوانمردانه عليه کشور، دولت و مجلس ساختار بودجه را به نوعي طراحي کنند که کمترين وابستگي را به فروش نفت داشته باشد. طبق گفته علي لاريجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي، در همان بهمن سال ۹۷ گفته بود براي اصلاح بودجه جلساتي تشکيل شده که بر اساس اين جلسات مشخص شد که بايد در ساختار بودجه ريزي کشور تغييراتي اعمال شود، حجم دولت بايد بر اساس سياست‌هاي کوچک سازي و چابک سازي اين مجموعه شکل گيرد و سطح بهره وري کار در بخش‌هاي مختلف ارتقاء يابد.رهبر معظم انقلاب از دولت و مجلس خواسته بودند بودجه کشور بر اساس فعال شدن بخش عمراني، افزايش اشتغال، افزايش حقوق و مزاياي کارکنان بر اساس کاهش هزينه ها و قطع وابستگي به نفت انجام شود، همچنين افزايش رشد اقتصادي بدون توجه به نفت و رشد سرمايه گذاري در بازارهاي مولد از ديگر مطالبات رهبري از روساي قواي مجريه و مقننه بود.اما بعد از تقريبا يک سال، رهبر معظم انقلاب در ديدار اخير با فعالان اقتصادي از انجام نشدن کامل اصلاحات بودجه اي گله کردند، و اين نقصان را به علت نقص علمي ارزيابي کردند. در اين باره با دو تن از کارشناسان اقتصادي به گفت وگو نشسته ايم.
*لزوم ارتباط سيستماتيک دانشگاه با اقتصاد
عبدالمجيد شيخي در گفت وگو با «رسالت» با اشاره به اين نکته که بايد ميدان تعامل بين دانشگاه و بخش اجرايي عملياتي شود، گفت: تا ارتباط بخش اجرايي، تحقيقات، آموزش و ترويج ، بهره برداران و بخش اجرا شکل نگيرد جوهره دانشگاهيان شکل نخواهد گرفت. بايد زمينه را براي اين ارتباط مهيا کرد تا جوهره علمي دانشگاه ها مشخص شود. تا زماني که بودجه ها در اتاق دربسته سازمان برنامه و بودجه بسته شود و ارتباطي سيستماتيک بين دانشگاه و دولت صورت نگيرد و زمينه مشارکت را با دانشگاهيان انجام ندهیم چه انتظاري از دانشگاه ها داريم؟وي ادامه داد: دانشگاه ها اين استعداد و توانايي را دارند اما از آن استفاده نمي شود چند سال شعار ارتباط صنعت با دانشگاه داده مي شود اما کسي دنبال اجرايي کردن اين شعار نيست، بخش هاي دولتي بسياري از کارها را جزيره اي انجام داده و بين دستگاه هاي دولتي نيز هماهنگي چنداني وجود ندارد، سنتي بودن و کندي نظام اداري، کشور را زمين گير کرده است، اين دولت ماه ها شعار احياي سازمان برنامه و بودجه را سر داد ولي تنها تابلوي آن سازمان تغيير کرده است، تا زماني که مديران جوان جهادي وارد ساختار ادارات نشوند کارها به سمت مطلوب شکل نخواهد گرفت.
شيخي در بخش ديگري از اظهارات خود گفت: بايد تجديد نظرهاي اساسي را در طرف درآمدها و هزينه ها در بودجه انجام دهيم، در طرف درآمدها با بخش عظيمي از ماليات پرداخت نشده مواجه هستيم، فرار مالياتي در کشور بيش از ۱۰۰ هزار ميليارد تومان است و اگر اين احيا شود نياز به صادرات يک قطره نفت نيز در کشور وجود نخواهد شد. بحث بعدي استعداد فرآوري نفت خام است که کشور توانايي اين کار را دارد. در دولت قبلي پتروشيمي را راه انداختند و بنزين توليد کردند، در اين دولت نيز مي توان با ايجاد پتروشيمي هاي متعدد بنزين توليد و صادر کرد، اين کار شدني بوده و مهندسان ايراني اين توان را دارند که بنزين با کيفيت با استانداردهاي به روز دنيا توليد کنند. بحث ديگر کاهش هزينه هاي اضافي در دولت است که اين نوع هزينه ها و تشريفات بايد قطع شده و به خدمت بودجه بيايد.
ابتدا بايد ذهن بودجه ريزان را اصلاح کرد!
ابراهيم رزاقي استاد بازنشسته دانشگاه تهران نيز در گفت وگو با «رسالت» در اين باره گفت: مهمترين موضوع در طراحي بودجه اين است که بدانيم در ذهن طراحان چه مي گذرد. در هر کشوري هزينه هايي وجود دارد که بايد از درآمدها تامين شود. در ايران محور اصلي اقتصاد نفت است، که اين نوع وابستگي شرايط خاصي را ايجاد مي کند، افراد خاص و بخش خصوصي خاصي به وجود مي آيند، دولت اقتدار خاصي پيدا مي کند که اين اقتدار ربطي به مجلس نيز ندارد.اين کارشناس اقتصادي گفت: تا زماني که بودجه کشور وابسته به نفت است اين بحث داراي اهميت در بودجه است زيرا نفت را هم بايد صادر کرد تا ارز به کشور بيايد. در سال هاي اخير دشمنان براي ضربه زدن به کشور بر اين مسئله متمرکز شده اند، متاسفانه برخي از مسئولان دولتي هنوز اينگونه فکر مي کنند که چطور مي توان کشورهاي غربي را براي فروش نفت ايران راضي کرد و بعد از آن واردات را در دستور کار قرار مي دهند، وقتي نگاه به بودجه به اين شکل باشد کشور مصرفي شده و تمام امکانات ايران در اختيار خارجي ها قرار مي گيرد.
اقتصاد ايران؛ اقتصادي تک محصولي
رزاقي با اشاره به اينکه بودجه از طريق فروش نفت ارز را به ايران مي آورد، گفت: اما سوال اينجاست کشورهاي مختلف به ويژه کشورهاي سرمايه داري چه ميزان از درآمد ارزي خود را از طريق خام فروشي تامين مي کنند؟، آن کشورها نيازي به خام فروشي ندارند اما دوست دارند تمام کشورها خام فروش باشند و فرآوري را آنها انجام دهند.ايران داراي نفت است، قيمت گذاري ريال بر اساس دلار با نفت در ارتباط است و اين موضوع اقتصاد ايران را تک محصولي کرده است، اگر اراده کنيم مي توانيم نفت خام را به فروش نرسانيم و با فرآوري محصولات نفتي ارز به داخل کشور بياوريم، کشورهاي غربي مايل نيستند بخش پتروپالايشگاهي در ايران فعال شود. وقتي با نفت ارزان ، واردات را انجام مي دهيم بالطبع محصولات وارداتي نيز ارزان به دست مصرف کننده رسيده و توليدکننده داخلي توان رقابت با واردات را از دست مي دهد، با خريدن نفت توسط خارجي ها تمام هستي اقتصاد ايران تحت تاثير قرار مي گيرد که امروز نيز با همين خطر مواجه هستيم، در اين شرايط بهترين راه در پيش گرفتن مقاومت است و بايد مسئولان نيز دلشان با اين اقتصاد مقاومتي باشد.رزاقي در ادامه گفت: مسئولان فکرمي کنند مقاومت در بودجه ضرورتي ندارد و دل خارجي ها را بايد به دست آورد. برخي مسئولان دولتي تمام هم و غمشان اين است که بتوانند دل غربي ها را به دست بياورند. وقتي که نفت را خام مي‌فروشيم مشتريان خاصي براي آن وجود دارد. ۳۰هزار نوع کالا از نفت خام به دست مي آيد، در حقيقت با فروش نفت خام جوانان خود را بيکار و جوانان کشورهاي خريدار نفت مان را شاغل مي کنيم، دولت نيز به جاي توجه به مسائل زيرساختي اقتصاد در اين ۶ سال و ايجاد اشتغال، تنها به روزمره با فروختن نفت خام روي آورده که نتيجه آن، وضعيت سخت اقتصادي براي ملت است.به گفته اين کارشناس ، اقتصاد ايران نه تنها خام فروشي را در بحث نفت در طول ساليان دراز انجام داده بلکه در ساير محصولات زيرساختي صنايع مانند سنگ هاي معدني، فلزات، فولاد و حتي محصولات کشاورزي مانند زعفران نيز خام فروشي کرده و اين نوع افراط در خام فروشي کشور را به اين وضع نابسامان اقتصادي رسانده است. به تعبيري غربي ها محصولات ايراني را «مفت‌خري» مي کنند تا براي جوانان خود اشتغالزايي کنند.پيشرفت هاي متعدد در بخش هاي نظامي، هسته اي، سلول هاي بنيادي و ديگر زمينه ها نشان مي دهند ايراني‌ها مي توانند با ايجاد فناوري هاي به روز خام فروشي را نيز تبديل به فرآوري محصولات کنند و اگر مسئولان بخواهند اين کار شدني است.ابراهيم رزاقي در پاسخ به سوال خبرنگار رسالت مبني بر اينکه آيا فقدان انديشکده هاي تخصصي در بحث اقتصاد احساس نمي شود، گفت: انديشکده‌هايي براي مشورت دادن تخصصي براي مسئولان به ويژه در بخش اقتصاد بايد ايجاد شود اما مشکل اينجاست که ابتدا بايد رويه مسئولان را عوض کنيد تا اهل مشورت با محافل تخصصي باشند و نه اينکه بنا به تشخيص شخصي خود عمل کنند.رزاقي بخش ديگر مشکلات ساختاري بودجه در ايران را پول چاپ کردن بدون پشتوانه و ماليات نگرفتن از مشاغل توليدي دانست و اضافه کرد: اگر بودجه ايران واقعي بود در دولت آقاي هاشمي بايد ۷۰ ميليون شغل ايجاد مي کرديم و در دوره آقاي روحاني بايد ۳۰ ميليون شغل ايجاد مي شد. اقتصاد ايران وارداتي بوده و توليد محور نيست و اين مسئله بايد به سرعت درست شود.
*بودجه دشمن کارگران ايراني است نه دوست!
اين کارشناس اقتصادي در ادامه گفت: طبق اصول قانون اساسي امروز بايد استقلال اقتصادي داشته باشيم و اگر برنامه هاي بودجه ايران درست بود و ماليات به درستي هدايت مي شد امروز بايد ۷۰ ميليون شغل وجود داشت، در اقتصاد امروز ايران دست بر هر چيز مي گذاريد وارداتي است و توليد کننده ايراني نيز وابسته به واردات بوده و بايد مواد اوليه و ماشين آلات خود را از طريق واردات تامين کند. اين ميزان هزينه هاي سنگيني را به اقتصاد ايران تحميل مي کند.دولت با اين رويه که توليد داخل صرفه اقتصادي ندارد از واردکنندگان حمايت کرده و اين رويه طي سال‌هاي زياد کار به دست ايران داده است، واردکنندگان ۲۰۰ درصد سود مي کنند و توليدکنندگان تنها ۱۵ درصد سود مي کنند در نتيجه توليدکننده به واردکننده تبديل مي شود.ابراهيم رزاقي در پايان گفت: با اين تفاسير آيا اين بودجه دوست بيکاران ايراني بوده يا دشمن آن؟ اين بودجه تمام امکانات داخلي را در اختيار خارجي ها گذاشته و مخالف استقلال ملي بوده و تاکيد مقام معظم رهبري براي اصلاح آن بسيار هوشمندانه است.