پس از خروج آمريکا از برجام و اعمال فشارها با ابزار تحريم بر ايران، مسئولان دولتي کشور بالاخره واکنش محکمي از خود نشان دادند. در يک سالي که گذشت؛ بحث‌ها بر سر خروج ايران از برجام مطرح بود اما طي دو هفته اخير اين بحث‌ها به شايعه منجر شد که هيچ مبناي دقيقي بر آن وجود نداشت. برخي کارشناسان معتقد بودند که ايران طي دو هفته آينده از برجام خارج مي شود اما برخي ديگر معتقد بودند که ايران مي‌تواند با توجه به مفاد برجام، تعهدات خود را کاهش دهد.
همين موضوع باعث نگراني مقامات آمريکايي شد تا آنجا که وزير امور خارجه آمريکا نيز نسبت به تغييراتي که ايران درباره اجراي تعهدات خود در قبال برجام اعمال خواهد کرد، واکنش نشان داد. مايک پمپئو خروج يک‌جانبه واشنگتن از برجام را اتفاقي کاملاً عادي جلوه مي‌دهد. وزير امور خارجه آمريکا ادامه داد: «اين مسئله باينري (صفر و يکي) است. شما يا متعهد [به توافق] هستيد يا نيستيد. ما مشخصاً بايد منتظر بمانيم و ببينيم که آنها چه انتخابي مي‌کنند اما اين امر، به صورت صفر و يکي است. شما يا به توافق متعهد هستيد يا نيستيد. ببينيد، ما از توافق خارج شديم. ايراني‌ها بايد درباره اين که مي‌خواهند چگونه ادامه دهند، انتخاب خودشان را داشته باشند.» اظهارات وزير امور خارجه آمريکا در حالي است که کشورش در اقدامي يک‌جانبه از توافق هسته‌اي ايران خارج شد.
همچنين لازم به ذکر است که «يک مقام خزانه‌داري آمريکا از کشورهاي اروپايي خواسته اجراي کانال تسهيل تجارت ميان ايران و اروپا را به اجرايي شدن FATF از سوي ايران گره بزند.» اين موضوع به آن جهت است که آمريکا نمي‌تواند ديگر بر فرآيند ساز و کار ايران دخالت داشته باشد بنابراين اين درخواست را کرد تا همچنان به دخالت‌هاي بيجاي خود در مراودات ايران با ساير کشورها را ادامه دهد.

نمي‌خواهيم از برجام خارج شويم
رئيس جمهور کشورمان در جلسه هيئت دولت روز چهارشنبه با تاکيد بر اينکه «تکاليف در برابر حقوق» يک اصل بديهي حقوقي است ، اظهار داشت: «نمي‌شود يک کشوري به تکاليفي عمل کند ولي از حق خودش برخوردار نشود. اين توازن حق و تکليف هميشه بايد محفوظ بماند و لذا طبق تصميم شوراي عالي امنيت ملي، از طرف من ۵ نامه به سران ۵ کشور باقيمانده در برجام ارسال شد.» حسن روحاني با بيان اينکه يکسال حوصله و صبر کرديم و به تمام تعهدات خودمان پايبند بوديم، تصريح کرد: «امروز نمي‌خواهيم از برجام خارج شويم و همه مردم ايران و جهان بدانند که امروز، روز پايان برجام نيست، اما روزگار جديد در برجام و در چارچوب برجام است.»
ايالات متحده آمريکا و اتحاديه اروپا به تعهداتشان عمل نکردند
يک کارشناس مسائل بين‌الملل در پي اين موضوعات به رسالت گفت: «ايالات متحده آمريکا و اتحاديه اروپا در حوزه هسته‌اي به هيچ يک از تعهداتشان در چارچوب برجام عمل نکردند؛ به بيان ديگر‌ برجامي که حاصل سه الي چهار سال مذاکره با پشتوانه قطعنامه ۲۲۳۱ بود؛ عملا به يک پيمان يا قانون بين‌المللي تبديل شد. با خروج ايالات متحده آمريکا از برجام حال نوبت عملکرد اتحاديه اروپا به تعهدش در قبال ايران يعني برداشتن تحريم‌ها بود.» حسن عابديني ادامه داد: «يکي از راهکارهايي که اتحاديه اروپا براي عمل به تعهدش در نظر داشت و پس از تاخير ۹ ماهه و به صورت کاغذي از SPV‌ عبور کرد و به موضوع INSTEX رسيد. «INSTEX» نسبت به «SPV» از کارآيي بسيار پايين‌تري برخوردار است و «SPV» نيز نسبت به تعهد اصلي‌اش که بايد تحريم‌ها را در چارچوب برجام بردارد، کارآيي آنچناني نداشت.»

انگليس، فرانسه و آلمان با ايران همکاري نداشتند
او افزود: «با تمام اين تفاسير ما معتقد هستيم که در INSTEX هم کارشکني‌هايي صورت گرفته و هنوز جامه عمل به آن پوشانده نشده است. بخشي از اين کارشکني ناشي از دخالت‌هاي مخرب ايالات متحده و بخش ديگر هم ناشي از تعلل اتحاديه اروپا و سه کشور انگليس، فرانسه و آلمان است؛ متاسفانه اين سه کشور کارنامه مثبتي از همکاري با جمهوري اسلامي ايران در حوزه هسته‌اي نداشتند.»

آمريکا و عربستان سعودي، پدر تروريسم در دنيا
​​​​​​​اين کارشناس مسائل بين‌الملل با اشاره به بدو پيروزي انقلاب گفت: «در آن زمان شاهد بوديم که آلماني‌ها علي‌رغم تعهداتشان نيروگاه اتمي بوشهر را نيمه‌کاره رها کردند؛ فرانسوي‌ها با اينکه ايران در سال ۱۳۵۴، ۱۰ درصد از سهام کارخانه غني‌سازي «اوروديف» فرانسه را خريداري کرده بودند، نه يک گرم اورانيم غني شده و نه پولش را به آنها دادند. پس از مدت‌هاي مديد چانه‌زني، سرانجام با کارشکني در اين زمينه با ايران برخورد شد؛ انگليسي‌ها هم از سال ۱۳۳۲ که دولت «محمد مصدق» را سرنگون کردند خصومتشان را با ايراني‌‌ها ابراز داشتند.».
او افزود: «رصد مستمر گردش مالي در کشورها، يکي از کارکردهاي اصلي FATF است. با اين استدلال که قصد داريم تا از اين گردش مالي براي مبارزه با تروريسم مطلع شويم، در صورتي که کشورهايي مانند آمريکا، عربستان سعودي و حتي برخي ديگر از کشورها، خودشان پدر تروريسم در دنيا هستند و همگان مي‌دانند که تروريسم تکفيري با حمايت عربستان سعودي شکل و در ادامه آمريکايي‌ها به صورت مستمر از آنها حمايت کردند.» عابديني افزود: «حال که آمريکا از برجام خارج شده، ساز و کار مالي INSTEX قصد عملياتي شدن را دارد و آنها معتقدند که بايد به FATF وصل شود تا بتوانند سازو کار مالي جمهوري اسلامي ايران را به صورت دقيق ارزيابي کنند؛ بنابراين اين موضوع به نظر مي‌رسد که با امنيت ملي چندان همخواني ندارد.» او ادامه داد: «INSTEX يک ساز و کار مالي است که آمريکا نمي‌تواند به وسيله آن مانع از خريد نفت ايران شود و به همين جهت ايران مي‌تواند نفت خود را از راه ديگري به فروش برساند. آمريکا به اين جهت مي‌خواهد ايران به INSTEX بپيوندد تا ما را از خريد و فروش نفت منع کند، يعني ما راه‌هايي راکه براي دور زدن تحريم‌ها به دليل تجربه ديرينه کسب کرديم با دستان خود در اختيار آمريکايي‌ها قرار دهيم، بنابراين اين موضوع هم مناسب نيست.»
اتصال FATF و INESTEX که در ذهن مقامات آمريکايي مي‌گذرد توطئه‌اي براي مهار اقتصاد جمهوري اسلامي ايران است
اين کارشناس مسائل بين‌الملل تصريح کرد: «وقتي که آنها ايران را تحريم‌ کرده و کالايي از جمله نفت را ممکن است از ايران نخرند، چه دليلي دارد تا پولي که از مراوده با کشورهاي ديگر به دست آورده‌ايم را در INSTEX قرار دهيم تا به اروپا برسد؟ ايران با بسياري از کشورها از جمله روسيه، ترکيه و ديگران در حال مراوده است و آنها آمادگي مراوده بدون دلار حتي پول ملي‌مان را دارند. به نظر مي‌رسد که در اين زمينه هم نياز نيست تا در چارچوب INSTEX عمل شود.»
عابديني افزود: «در حال حاضر INSTEX با ساز و کاري که داراست اگر به FATF وصل شود يک مانع بزرگ براي تجارت خارجي جمهوري اسلامي مي‌شود؛ به همين جهت نهاد خزانه‌داري آمريکا به شدت نسبت به‌آن حساس بوده و قصد دارد به آن لطمه بزند؛ بنابراين اتصال FATF و INESTEX که در ذهن مقامات آمريکايي مي‌گذرد توطئه‌اي براي مهار اقتصاد جمهوري اسلامي ايران است.»
وقتي که آنها ايران را تحريم‌ کرده و کالايي از جمله نفت را ممکن است از ايران نخرند، چه دليلي دارد تا پولي که از مراوده با کشورهاي ديگر به دست آورده‌ايم را در INSTEX قرار دهيم تا به اروپا برسد؟

ظاهرا پمپئو اطلاعي از مفاد برجام ندارد
او با اشاره به واکنش وزير امور خارجه آمريکا به تغييراتي که ايران درباره اجراي تعهدات خود در قبال برجام اعمال خواهد کرد، گفت: «برجام شامل ده‌ها بند است که در بند ۳۶ و ۳۷ ساز و کاري را در نظر گرفته است. در بند ۳۶ برجام آمده است، «اگر يکي از طرف‌ها به تعهدش عمل نکرد، طرف ديگر مي‌تواند اين موضوع را پيگيري و از طريق ساز و کاري که در برجام تعريف شده، دنبال کند.»؛ همچنين در بند ۳۷ برجام به صراحت آمده است، در صورت عمل نکردن يکي از کشورهاي عضو برجام به تعهداتش، ايران مي‌تواند نسبت به کاهش بخشي يا تمام تعهدات عمل کند.» عابديني ادامه داد: «ساز و کار برجام به طور کامل در ۳۷ تعريف شده است. اين که مايک پمپئو وزير امور خارجه آمريکا گفته ايران بايد صفر يا صد برجام را قبول کند، به نظر مي‌رسد که ايشان به جاي کار ديپلماسي بهتر است به ساز مان CIA بازگردد و کار جاسوسي انجام دهد چرا که ظاهرا پمپئو اطلاعي از مفاد برجام ندارد.»
جمهوري اسلامي ايران به صراحت اعلام کرده که در چارچوب برجام اقدام به کاهش تعهدات خود مي‌کند بنابراين در حال حاضر خروج از برجام مطرح نيست.
در حال حاضر خروج از برجام مطرح نيست
اين کارشناس مسائل بين‌الملل ادامه داد: «جمهوري اسلامي ايران در اين مرحله به صراحت اعلام کرده که در چارچوب برجام اقدام به کاهش تعهدات خود مي‌کند بنابراين در حال حاضر خروج از برجام مطرح نيست. دو مورد از اقداماتي که جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند در چارچوب برجام انجام دهد را آقاي روحاني رئيس جمهور کشورمان مطرح کردند.»
او افزود: «يکي از آنها مازاد توليد آب سنگين اراک است و طبق برجام ۱۳۰ تن آن را نخواهد فروخت؛ علت نفروختن هم آن است که آمريکايي‌ها هفته گذشته به صراحت اعلام کردند ايران را تحريم‌ و اگر کسي هم از ايران نفت خريد کند او را هم تحريم مي‌کنند؛ بنابراين جمهوري اسلامي ايران نمي‌تواند فعاليت خود را تعطيل کند، طبعا اين را توليد مي‌کند و مازاد ۱۳۰ تن را در کشور نگاه خواهد داشت. همچنين ايران در بحث غني‌سازي مي‌تواند غني‌سازي ۶۰/۳ درصد از مازادش را نگاه داشته و علاوه بر قرارداد برجام بايد ۳۰۰ کيلو ديگر هم نگاه دارد، تا زماني که مورد تحريم قرار مي‌گيرد در داخل کشور حفظ شود؛ بنابراين اين موضوع به منزله خروج ايران از برجام نيست البته در مراحل بعدي مي‌تواند کارهاي ديگري هم انجام دهد.»

جمهوري اسلامي قصد خروج از برجام را ندارد
عابديني ادامه داد: «ايران مي‌تواند نسبت به غني‌سازي در سطح بالاتر در فوردو و نطنز آغاز به کار کند، حتي غني‌سازي را در فوردو از سر بگيرد و آب سنگين اراک را بدون مشارکت کشورهاي ديگر شروع به طراحي کند. همچنين ايران مي‌تواند از سانتريفيوژهاي نسل جديد مانند IR4 و IR6 يا IR8 استفاده کند و جمهوري اسلامي حدود پنج سال است که بدون مصوبه مجلس شوراي اسلامي، به صورت داوطلبانه پروتکل الحاقي و کد اصلاحي ۳/۱ را اجرا کند؛ بنابراين در اين زمينه هم مي‌تواند استمرار به پايبندي به پروتکل الحاقي و کد اصلاحي ۳/۱ منوط به مصوبه مجلس شوراي اسلامي کند و تا آن مرحله بيايد؛ بنابراين راه‌هاي بسيار زيادي در چارچوب برجام وجود دارد اما به نظر جمهوري اسلامي قصدي براي خروج از آن را ندارد.»