آرامگاه سعدی شیرازی یا tomb of saadi محل اقامت سعدی بوده که او سال‌های پایانی زندگیش را در آنجا گذراند و پس از فوت در همان جا دفن شد. این مکان در نزدیکی آرامگاه حافظ شیرازی قرار دارد که یکی از مکانهای معروف برای گردشگری در ایران توسط تور این پرشیا است.

در قرن هفتم هجری شمسی شمس الدین محمد صاحب‌ دیوانی مقبره‌‌ای برای سعدی ساخت. در سال ۹۵۹ هجری شمسی به دستور یعقوب ذوالقدر حاکم فارس، خانقاه سعدی ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال ۱۱۵۲ هجری شمسی به دستور کریم خان زند بنایی معروف به عمارت ملوکانه بر بالای مزار سعدی بنا کرد. چندین سال بعد در قسمت غربی این عمارت، شوریده شیرازی (فصیح الملک) شاعر نابینای شیرازی دفن شد.

آرامگاه سعدی در دوره قاجار (سال ۱۳۰۱ هجری شمسی) توسط فتحعلی ‌خان مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب‌ الله‌ خان قوام‌ الملک دستور تعمیر قسمتی از بنا را صادر کرد و مدیریت آن به سید زین العابدین چینی (حسینی نیک) سپرده شد.

بنایی که در زمان کریم خان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ هجری شمسی برپا بود اما در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی توسط علی‌ اصغر حکمت، انجمن آثار ملی ایران، محسن فروغی و علی اکبر صادق، بنای قدیمی تخریب شد و بنای کنونی به جای آن ساخته شد.

ساختمان جدید آرامگاه سعدی
ساختمان جدید به سبک ایرانی ساخته شده است که دارای ۸ ستون سنگی به رنگ قهوه‌ای که در جلوی مقبره قرار دارند و بنای اصلی با سنگ سفید و کاشی کاری ساخته شده است. بنای آرامگاه سعدی شیرازی از بیرون به شکل مکعبی است اما در داخل هشت ضلعی با دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی می‌باشد.

زیر بنای اصلی آرامگاه سعدی شیرازی حدود ۲۵۷ متر مربع می‌باشد. ساختمان اصلی آرامگاه سعدی شیرازی شامل دو ایوان عمود بر هم می‌باشد که مزار سعدی در زاویه این دو ایوان قرار گرفته است. بر روی آرامگاه سعدی گنبدی از کاشی‌‌هایی به رنگ فیروزه‌ ساخته شده است.

سنگ‌های پایه‌های بنا سیاه رنگ است و ستون‌‌ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز ساخته شده‌اند. نمای خارجی آرامگاه سعدی از سنگ تراورتن و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است.

سنگ مزار سعدی در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشی‌هایی به رنگ فیروزه‌ای تزیین شده‌ است. در هفت ضلع ساختمان هفت کتیبه قرار دارد که متن‌های کتیبه‌ها از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات سعدی انتخاب گردیده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده‌‌اند. متن یک کتیبه دیگر از «علی اصغر حکمت» می‌باشد که در مورد چگونگی ساخت بقعه توضیحاتی داده است.

سنگ مزار سعدی

بنا در سمت چپ به ایوانی متصل می‌‌شود که دارای هفت طاق می‌باشد که به آرامگاه شوریده شیرازی متصل می‌‌شود. این آرامگاه در یک اتاق قرار دارد و کتیبه‌‌ای بر سر در آن است که شاعر را معرفی می‌‌کند و شعری از شوریده شیرازی بر کاشی‌هایی بر روی دیوار نوشته شده ‌است.

قطعه‌هایی از کتیبه سنگی مربوط به سر در آرامگاه که متعلق به زمان کریم خان زند بوده، در اثر سانحه‌‌ای در قدیم شکسته شده که هم اکنون در درون آرامگاه نگه‌داری می‌شود.

محوطه آرامگاه سعدی به سبک ایرانی گل کاری، درختکاری و باغچه‌بندی شده‌ است. در وسط حیاط دو حوض مستطیل شکل با جهت شمالی‎جنوبی در دو طرف محوطه آرامگاه قرار دارند و حوض دیگری در جهت شرقی‎غربی در مقابل ایوان اصلی بنا واقع شده ‌است.

محوطه آرامگاه سعدی

حوض سکه
در جلوی ایوان حوضی قرار دارد که در آن سکه به نشان گرفتن حاجت می‌اندازند.

قنات
در عمق ده متری آرامگاه قناتی وجود دارد که آب آن دارای مواد گوگردی و جیوه می‌‌باشد. آب این قنات که در زیر زمین جریان دارد به درون حوض ماهی می‌ریزد.

حوض ماهی در آرامگاه سعدی

این حوض در سمت چپ آرامگاه سعدی شیرازی قرار دارد. شکل آن به شکل هشت ضلعی است و زیربنایی در حدود ۳۰/۲۵ مترمربع دارد و با ۲۸ پله به صحن آرامگاه وصل می‌شود. مشهور است که سعدی نزدیک زاویه خود، حوضچه‌هایی از سنگ مرمر ساخته بوده که آب در آن‌ها جریان داشته‌ است. شستشو در این آب خصوصاً در شب چهارشنبه‌سوری، از معتقدات مردم شیراز بوده‌ است.

سقف حوض ماهی

کاشی کاری‌‌های داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی است، در سال ۱۳۷۲ توسط استاد کاشی‌کار «تیرانداز» طراحی شده و توسط میراث فرهنگی اجرا گردیده‌ است. بالای حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و دو نورگیر چهار ضلعی در طرفین آن قرار دارد.