آبزی‌پروری راهی برای ارزآوری
|نفيسه امامي|
تجارت نقش مهمي در بخش آبزي‌پروري و صيادي ايفا مي‌کند و مي‌تواند به‌عنوان يک بخش اشتغالزا، درآمدزا، کمک‌کننده به رشد اقتصادي و توسعه و ايجاد امنيت مواد غذايي مطرح باشد. با افزايش جمعيت و کاهش سطوح خشکي قابل کشاورزي، آبزي‌پروري مي‌تواند راهي مطمئن براي تأمين غذاي جوامع انساني باشد و نگاهي ويژه به ظرفيت آبزي‌پروري به‌عنوان قابليتي مهم در تجارت داخلي و خارجي را مي‌طلبد. اين اهميت ازآنجا دوچندان مي‌شود که ايران داراي منابع گسترده آبي در شمال و جنوب کشور است و مي‌تواند گستره وسيعي براي پرورش آبزيان مختلف در کشور فراهم کند. با اين اوصاف توليد و توسعه آبزيان در کشور ما روندي رو به رشد داشته است.
با توجه به آمار رسمي سازمان خواروبار جهاني در سال ۱۳۵۷ توليدات شيلاتي آبزيان در ايران ۳۲ هزار تن بوده که از اين ميان ۲۹ هزار تن صيد در درياها و سه هزار تن فقط آبزي‌پروري بوده است، درحالي‌که اين آمار در سال ۹۷ به بيش از يک‌ميليون و ۲۷۰ هزار تن در توليدات شيلاتي ما رسيده که از اين ميزان ۵۰۰ هزار تن آن آبزي‌پروري و بيش از ۷۰۰ هزار تن صيد از درياها بوده است. اين آمار نشان‌دهنده رشد ۴۰ درصدي توليدات شيلاتي کشور است که توانسته به رونق چرخه صادراتي کشور کمک کند.
حسن صالحي رئيس سابق سازمان شيلات و عضو هيئت‌علمي سازمان، تحقيقات، آموزش و ترويج کشاورزي در گفت‌وگو با «رسالت» درباره وضعيت آبزي‌پروري در کشور گفت: «وجود درياي خزر، دریاي عمان، خليج‌فارس و ظرفيتي که در کشور براي صيد از آب‌هاي بين‌المللي به‌خصوص جايگاهي که از صيد تن ماهي‌ها در اقيانوس هند ايجادشده، رتبه ما را در بين ۳۰ کشور صيدکننده تن ماهي‌هاي اقيانوس هند، در جايگاه دوم قرار داده است. در دو دهه اخير، با تنوع آب‌هاي شيرين رودخانه‌ها، درياچه‌ها و سدها در کنار فعاليت‌هاي کشاورزي، توجه به پرورش آبزيان در استخرهاي ذخيره آب کشاورزي نيز شده است.»
وي توجه به آبزي‌پروري در آب‌هاي شيرين و دريايي را از يک دهه قبل رو به افزايش عنوان کرد و افزود: «پرورش ماهي در قفس‌هاي دريايي ظرفيت بالاي يک‌ميليون تني را در سواحل کشور دارد و سازمان شيلات در برنامه توسعه براي سال ۱۴۰۴، ۴۰۰ هزار تن توليد را پيش‌بيني کرده است. اين توليد و پرورش‌ها، فناوري پيشرفته‌اي را مي‌طلبد که ما آن را در کشور در بخش تجهيزات قفس و تور در دانشگاه صنعتي شريف و اميرکبير بومي کرده‌ايم.»
رئيس سابق سازمان شيلات ادامه داد: «درزمينه فرآوري و بسته‌بندي بيش از ۵۰۰ کارخانه مختلف در قالب کنسرو و ديگر فرآورده‌ها، بيش از ۷۰ نوع تنوع بسته‌بندي را در بازارهاي داخلي و بازارهاي هدف خارجي ايجاد کرده‌اند که به تنوع مصرف متقاضيان داخلي و خارجي کمک کرده است.»
صالحي با اشاره به رشد صادرات آبزيان اضافه کرد: «درگذشته خاويار تنها قلم صادراتي در بخش آبزيان بود به‌طوري‌که در سال ۵۷، ۱۱ ميليون تن صادرات داشت، اما در سال ۹۷ به بيش از ۵۵۰ ميليون دلار رسيده است. بخش عمده صادرات آبزيان کشور شامل ميگو مي‌شود که صادرات آن به ۱۵۰ ميليون دلار در سال مي‌رسد. آبزيان صادراتي ديگر شامل ماهي کپور و قزل‌آلا و بعضي از گونه‌هاي آبزي مي‌شوند که در جنوب کشور صيدشده، اما درگذشته آن‌ها را به دور مي‌ريختند و يا پودر مي‌کردند. اين محصولات اکنون داراي جايگاه صادراتي بالايي هستند.»
وي ميزان توليد ميگوي پرورشي را بيش از ۱۰۰ هزار هکتار در منطقه مکران و منطقه شرق مازندران عنوان کرد و گفت: «اين در حالي است که ماقبل از انقلاب ميگوي پرورشي نداشتيم و آغاز آن در دهه اول انقلاب بود، اما اکنون نزديک به ۵۰ هزار تن ميگوي پرورشي به همت توليدکنندگان توليد مي‌شود که بيش از
۳۵ هزار تن آن به کشورهاي اروپايي، آمريکاي شمالي، کشورهاي آسياي جنوبي و خاورميانه صادر مي‌شود. اکنون ۱۲ هزار هکتار ميگو زير کشت رفته و بيش از ۳۰ هزار هکتار به توليد مي‌رسد.»
صالحي فناوري‌هاي توليد آبزيان را به‌روز و برخوردار از دانش فني بالا عنوان کرد و گفت:
« فناوري‌هاي توليد به‌سرعت گسترش پيدا کردند و از توليد ۵ کيلو در هر مترمربع، اکنون به توليد بيش از ۴۰ کيلو در هر مترمربع به همت دانش داخلي رسيده‌ايم. درزمينه پرورش ميگو و ماهي در قفس دريايي و فناوري‌هاي استفاده‌شده در پرورش ماهي خاوياري و قزل‌آلا، به‌جرئت مي‌توان گفت سطح فناوري خيلي از پرورش‌دهندگان و توليدکنندگان در سطح دانش فني اول دنياست.» وي بابيان اينکه عضويت در سازمان اوراسيا بازار جديدي با کشورهاي همسايه شمالي بازکرده است، گفت: «در دو سه سال اخير سازمان دامپزشکي با موافقت‌نامه‌هايي که با کشورهاي حوزه اوراسيا منعقد کرده، بيش از ۲۰ مزرعه توليدي آماده گرفتن کد هستند که به اين کشورها صادرات داشته باشند و به‌طورقطع در مهروموم‌هاي آتي صادرات يک‌ميليون تني محصولات شيلاتي دور از ذهن نخواهد بود.» وي درباره کيفيت خاويار ايراني در جهان گفت: «ازنظر کيفيت، خاويار ايراني هنوز در اروپا مقام اول را دارد اما با توجه به اينکه از سال ۲۰۱۰ رؤساي جمهور پنج کشور ساحلي درياي خزر صيد تجاري خاويار را ممنوع کردند، ما امکان صادرات دريايي خاويار را نداريم، اما خوشبختانه در يک دهه اخير در توليد خاويار پرورشي اقدامات خوبي انجام‌گرفته و در سال‌هاي اخير تعداد مزارع خاويار پرورشي به بيش از ۱۳۰ عدد رسيده است و باهدف گذاري اي که شده در سال ۱۴۰۰ رسيدن به ۱۰ تن خاويار پرورشي مدنظر قرار دارد.»
*سبد کامل محصولات صادراتي آبزيان
در راستاي توليد و توسعه پرورش آبزيان، صادرات مي‌تواند سهم مهمي در ارزآوري براي کشور داشته باشد. اين روند طي سال‌هاي اخير رو به رشد بوده توليدات متنوعي از آبزيان در ليست صادرات به کشورهاي هدف قرارگرفته است. عيسي گلشاهي مديرکل دفتر بهبود کيفيت فرآوري و توسعه بازار آبزيان نيز در گفت‌وگو با «رسالت» دراين‌باره گفت: «در بحث توسعه صادرات آبزيان درگذشته، خاويار ايراني به‌عنوان تنها محصول شناخته‌شده در بازارهاي جهاني محسوب مي‌شد، اما اکنون با توجه به گسترش پرورش آبزيان و صيد، محصولات گوناگوني وارد چرخه صادرات ما شده‌اند که کمک به ارزآوري براي کشور مي‌کنند و شاهد رشد صادرات و تراز تجاري در ۱۰ سال اخير بوده‌ايم.»
گلشاهي اظهار کرد: «در سال ۹۷ ميزان واردات آبزيان در حدود ۷۲ ميليون دلار بوده و در مقابل حدود ۵۲۸ ميليون دلار صادرات محصولات شيلاتي انجام‌گرفته که نشان مي‌دهد صادرات آبزيان تا چه ميزان مي‌تواند به افزايش ثروت و ارزآوري در کشور کمک کند. اين چرخه مي‌تواند به ايجاد اشتغال و درآمد براي حلقه‌هاي مختلف در زنجيره توليد تا صادرات داشته باشد.»
وي بابيان اينکه در توسعه صادرات نه‌تنها توسعه کمي و بلکه داراي توسعه کيفي نيز بوده‌ايم، گفت: «ما آبزيان تازه را نيز صادر مي‌کنيم. در توسعه صادرات آبزيان تازه همه عوامل کيفي زنجيره سرد لحاظ مي‌شوند تا صادرات محصولات تازه انجام شود. وقتي کشوري وارد چرخه صادرات آبزيان تازه مي‌شود، يعني در بالاترين سطح کيفي مي‌تواند محصولاتش را عرضه کند.»
گلشاهي درباره عمده بازارهاي هدف خارجي محصولات آبزي گفت: «بازارهاي هدف اصلي درگذشته عمدتا شامل کشورهاي همسايه مانند عراق و کشورهاي حاشيه خليج‌فارس مي‌شدند اما با کمک دستگاه‌ها و سازمان‌هاي مختلف، پروتکل‌هاي بهداشتي تدوين شدند تا ما به بازارهاي جديد دسترسي پيدا کنيم. اکنون بعضي از محصولات مانند ميگو به چين، هنگ‌کنگ و تايلند صادر مي‌شوند و بعضي از محصولات خوراکي به اتحاديه اروپا، عراق، لبنان، کشورهاي حاشيه خليج‌فارس و روسيه مي‌روند.» گلشاهي در پايان سخنانش گفت: «سبد کالايي صادرات ما در بهترين موقعيت خود قرار دارد و محصولات متنوع از تازه، منجمد، فرآوري شده و کنسرو شده را در برمي‌گيرد. چنانچه کشوري به ما مراجعه کند و نوع محصولي را درخواست کند، مي‌تواند آن را در سبد محصولات صادراتي ما بيابد. اکنون ماهي دريايي پرورشي هم جزء صادرات باارزش ما محسوب مي‌شوند و سبد محصولات ما تقريبا کامل شده است.»
شیلات , محصولات آبزی , نفیسه امامی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.