اخبار ویژه »
شناسه خبر : 10548
پرینتخانه » اجتماعی
تاریخ انتشار : 16 مهر 1398 - 9:14 |
گزارش «رسالت» از تناقض در داده‌های آماری سازمان‌های خارجی در مورد نرخ باروری در ایران؛
فریب آمار های خارجی را نخوریم
دفتر جمعيت سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۹ خود نرخ باروري ايران در سال‌هاي ۲۰۱۵-۲۰۲۰ را 2/15 فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده است. اين نرخ تفاوت محسوسي با گزارش منتشرشده از سوي مرکز آمار ايران، سازمان ثبت‌احوال کشور و حتي گزارش بانک جهاني دارد.
دفتر جمعيت سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۹ خود نرخ باروري ايران در سال‌هاي ۲۰۱۵-۲۰۲۰ را ۲/۱۵ فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده است. اين نرخ تفاوت محسوسي با گزارش منتشرشده از سوي مرکز آمار ايران، سازمان ثبت‌احوال کشور و حتي گزارش بانک جهاني دارد.
گويا پس از انتشار آخرين گزارش دفتر جمعيت سازمان ملل در موضوع نرخ باروري در کشورهاي مختلف، شبکه کانون‌هاي تفکر ايران (ايتان)ضمن نامه‌اي به رئيس سازمان برنامه و بودجه کشور، به بررسي آماري گزارش فوق پرداخته است.
در بخشي از نامه ايتان به محمدباقر نوبخت ضمن اشاره به تعريف و روش‌هاي متعدد براي محاسبه نرخ باروري، به تفاوت‌هاي فاحش در دو گزارش اخير دفتر جمعيت سازمان ملل متحد اشاره شده است. در اين نامه عنوان شده در حالي اين دفتر در گزارش سال ۲۰۱۷ نرخ باروري ايران در بازه زماني ۲۰۱۰-۲۰۱۵ و۲۰۱۵-۲۰۲۰را ۱/۷ و ۱/۸۷ فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده که در گزارش سال ۲۰۱۹ خود اين نرخ‌ها را به ۱/۹۱ و ۲/۱۵ تغيير داده است. اين ارقام حتي با گزارش سازمان جهاني ديگر همچون بانک جهاني که نرخ باروري ايران در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۲۰ را ۱/۶۴ و ۱/۵۴ فرزند اعلام کرده است، تفاوت فاحشي دارد.
اين شبکه با ارائه آمارهايي درباره نتايج روش‌هاي متعدد محاسبه باروري به بررسي چرايي تغيير محسوس نرخ باروري ايران در برخي گزارش‌ها پرداخته و اعلام کرده«تغييرات زمان باروري»(Tempo) يکي از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار در محاسبه نرخ باروري کل است. به اين معنا که در صورت تعويق فرزندآوري، نرخ باروري محاسبه‌شده کمتر از نرخ واقعي و در صورت تعجيل در فرزندآوري نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي محاسبه مي‌شود؛کاهش ميانگين سن اولين فرزندآوري در دو سال اخير سبب شده تا نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي (تعديل‌شده) باشد.
شبکه کانون‌هاي تفکر ايران در پايان تأکيد کرده است که در هر وضعيتي از محاسبه نرخ باروري بر مبناي داده‌هاي ثبتي رويدادهاي حياتي و همچنين داده‌هاي سرشماري (با تعديل و بي‌تعديل)، نرخ باروري به ميزاني که از سوي سازمان ملل اعلام شده قابل افزايش نيست، برهمين اساس همان طور که پيشتر ذکر شد، اين شبکه با رئيس سازمان برنامه و بودجه کشور مکاتبه کرده است، متن کامل نامه به اين شرح است: به استحضار مي‌رساند دفتر جمعيت سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۹ خود نرخ باروري ايران در سال‌هاي ۲۰۱۵-۲۰۲۰ را ۲/۱۵ فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده است. اين نرخ تفاوت محسوسي با گزارش منتشرشده از سوي مرکز آمار ايران، سازمان ثبت‌احوال کشور و حتي گزارش بانک جهاني دارد. توجه به چند نکته در بررسي اين گزارش اهميت دارد:
۱- «ميزان باروري‌کل»(TFR)، به معناي ميانگين فرزندان به دنيا آورده زنان در طول زندگي است. اين شاخص نشان مي‌دهد الگوي فرزندآوري زنان به چه مقدار است. به معناي دقيق‌تر اگر نسل فرضي از زنان الگوي باروري يک سال معين را در طول عمر خود تجربه کند، ميانگين تعداد فرزنداني که اين نسل فرضي از زنان در طول دوره باروري خود به دنيا آورده‌اند ميزان باروري کل است. با توجه به اينکه در هر زايمان احتمال دخترزايي در زنان در حدود ۰/۴۸ است. لذا براي جايگزيني يک دختر به ازاي هر مادر (حفظ جمعيت) نرخ فرزندآوري زنان بايد حداقل ۲/۱ باشد. تا يک زوج در نسل بعدي جايگزين زوج فعلي شود.
۲- اين دفتر در گزارشي که در سال ۲۰۱۷ منتشر کرد نرخ باروري ايران در بازه ۲۰۱۰-۲۰۱۵ را ۱/۷فرزند به ازاي هر زن اعلام کرد و سپس بر اساس پيش‌بيني «فرض حد بالاي رشد جمعيت»، نرخ باروري دوره ۲۰۱۵-۲۰۲۰ ايران را ۱/۸۷فرزند تخمين زد. درحالي‌که در گزارش جديد نرخ باروري دوره‌هاي پيشين (سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵) تغيير کرده و اين شاخص براي ايران در بازه ۲۰۱۰-۲۰۱۵ برابر با ۱/۹۱ (۰/۲۱ فرزند بيشتر) اعلام شده است. نرخ باروري دوره ۲۰۱۵-۲۰۲۰ اعلامي نيز بسيار بيشتر از پيش‌بيني همين دفتر در سال ۲۰۱۷ است.
از طرفي گزارش بانک جهاني که در مورد نرخ باروري کشور منتشرشده، نرخ باروري ايران در سال ۲۰۱۷ را ۱/۶۴فرزند اعلام کرده و پيش‌بيني اين گزارش براي باروري ايران در سال ۲۰۲۰ برابر با ۱/۵۴ بوده است.
اين تغيير محسوس در اعلام يک نرخ باروري در دو زمان مختلف در حالي است که در گزارش هيچ توضيحي براي آن ارائه نشده است. نکته مهم‌تر آنکه نرخ باروري اعلام‌شده براي يک دوره پنج‌ساله است؛ ميانگين نرخ‌هاي باروري اين پنج سال با سناريوي فرض رشد بالاي جمعيت نيز ۲/۲ نخواهد شد.
۳- در محاسبه نرخ باروري روش‌هاي مختلفي وجود دارد که به دو دسته مستقيم و غيرمستقيم تقسيم مي‌شوند. محاسبه نرخ باروري ايران با هر روش، مقدار متفاوتي را نشان مي‌دهد؛ اين موضوع ناشي از موانعي همچون «تحت پوشش قرار نگرفتن تمام جمعيت در سرشماري‌ها»، «ضعف نظام ثبتي همچون آمار مهاجرت‌به خارج از کشور»و «خطاهاي پيش‌بيني استاندارد»است.
در هرکدام از روش‌هاي محاسباتي اعدادي نظير ۱/۷، ۱/۹، ۲/۰۱ و ۲/۰۸ فرزند به ازاي هر زن به دست مي‌آيد، لذا اتکاي صرف به يک روش آماري که حاصل آن نرخ باروري ۲/۱۵ است، برداشتي علمي محسوب نشده و نبايد ملاک سياست‌گذاران قرار گيرد.
۴- يکي از نکاتي که در اين زمينه بايد به آن اشاره کرد، تأثير محسوس «تغييرات زمان باروري»(Tempo) بر نرخ باروري کل است. به اين معنا که در صورت تعويق فرزندآوري، نرخ باروري محاسبه‌شده کمتر از نرخ واقعي و در صورت تعجيل در فرزندآوري نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي محاسبه مي‌شود. با توجه به اينکه جوانان متولد دهه ۶۰ که بيشترين سهم جمعيتي کشور را تشکيل مي‌دهند در حال پايان دوره ازدواج و باروري خود هستند، در سال‌هاي گذشته فاصله‌گذاري در فرزندآوري خود را کاهش داده و به‌نوعي تعجيل در فرزندآوري رخ داده است. اين موضوع سبب شده تا نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي (تعديل‌شده) باشد (جدول ۱).
همان‌طور که در جدول ۲ نشان داده شده، در انتقال گروه‌هاي سني دهه ۶۰ به دوره سني ۳۰ تا ۴۰ ساله،حدود ۲۰ درصد رشد به وقوع پيوسته؛ اما باروري در اين گروه‌هاي سني ۵۶ درصد افزايش داشته است. اين پديده در تتمه نسل دهه ۵۰ در آخرين سال‌هاي سن باروري نيز مشهود است از سوي ديگر اين اتفاق کاهش فاصله فرزندآوري پس از ازدواج است؛ فاصله‌گذاري در فرزندآوري که در سال‌هاي گذشته روندي افزايشي داشته و ميانگين اين شاخص در سال ۱۳۹۵ به حدود ۵ سال رسيده بود، در دو سال اخير رو به کاهش نهاده و در سال ۱۳۹۷ به ۳/۷ سال پس از ازدواج رسيده است که نشان از کاهش ميانگين سن بارداري در اولين فرزند مي‌دهد؛ بنابراين در محاسبه نرخ باروري بدون در نظر گرفتن بايسته‌هاي تعديل آماري اين نرخ، رقم آن بيش از مقدار واقعي محاسبه مي‌شود.
۵- نکته پاياني و قابل تأمل آنجاست که در هر وضعيتي از محاسبه نرخ باروري بر مبناي داده‌هاي ثبتي رويدادهاي حياتي و همچنين داده‌هاي سرشماري (با تعديل و بي‌تعديل)، نرخ باروري به ميزاني که از سوي سازمان ملل اعلام شده قابل افزايش نيست و دفتر جمعيت اين سازمان، گويا اعدادي دلخواه و اتفاقي را به عنوان نرخ باروري در ايران اعلام کرده است.
گويا پس از انتشار آخرين گزارش دفتر جمعيت سازمان ملل در موضوع نرخ باروري در کشورهاي مختلف، شبکه کانون‌هاي تفکر ايران (ايتان)ضمن نامه‌اي به رئيس سازمان برنامه و بودجه کشور، به بررسي آماري گزارش فوق پرداخته است.
در بخشي از نامه ايتان به محمدباقر نوبخت ضمن اشاره به تعريف و روش‌هاي متعدد براي محاسبه نرخ باروري، به تفاوت‌هاي فاحش در دو گزارش اخير دفتر جمعيت سازمان ملل متحد اشاره شده است. در اين نامه عنوان شده در حالي اين دفتر در گزارش سال ۲۰۱۷ نرخ باروري ايران در بازه زماني ۲۰۱۰-۲۰۱۵ و۲۰۱۵-۲۰۲۰را ۱/۷ و ۱/۸۷ فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده که در گزارش سال ۲۰۱۹ خود اين نرخ‌ها را به ۱/۹۱ و ۲/۱۵ تغيير داده است. اين ارقام حتي با گزارش سازمان جهاني ديگر همچون بانک جهاني که نرخ باروري ايران در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۲۰ را ۱/۶۴ و ۱/۵۴ فرزند اعلام کرده است، تفاوت فاحشي دارد.
اين شبکه با ارائه آمارهايي درباره نتايج روش‌هاي متعدد محاسبه باروري به بررسي چرايي تغيير محسوس نرخ باروري ايران در برخي گزارش‌ها پرداخته و اعلام کرده«تغييرات زمان باروري»(Tempo) يکي از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار در محاسبه نرخ باروري کل است. به اين معنا که در صورت تعويق فرزندآوري، نرخ باروري محاسبه‌شده کمتر از نرخ واقعي و در صورت تعجيل در فرزندآوري نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي محاسبه مي‌شود؛کاهش ميانگين سن اولين فرزندآوري در دو سال اخير سبب شده تا نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي (تعديل‌شده) باشد.
شبکه کانون‌هاي تفکر ايران در پايان تأکيد کرده است که در هر وضعيتي از محاسبه نرخ باروري بر مبناي داده‌هاي ثبتي رويدادهاي حياتي و همچنين داده‌هاي سرشماري (با تعديل و بي‌تعديل)، نرخ باروري به ميزاني که از سوي سازمان ملل اعلام شده قابل افزايش نيست، برهمين اساس همان طور که پيشتر ذکر شد، اين شبکه با رئيس سازمان برنامه و بودجه کشور مکاتبه کرده است، متن کامل نامه به اين شرح است: به استحضار مي‌رساند دفتر جمعيت سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۱۹ خود نرخ باروري ايران در سال‌هاي ۲۰۱۵-۲۰۲۰ را ۲/۱۵ فرزند به ازاي هر زن اعلام کرده است. اين نرخ تفاوت محسوسي با گزارش منتشرشده از سوي مرکز آمار ايران، سازمان ثبت‌احوال کشور و حتي گزارش بانک جهاني دارد. توجه به چند نکته در بررسي اين گزارش اهميت دارد:
۱- «ميزان باروري‌کل»(TFR)، به معناي ميانگين فرزندان به دنيا آورده زنان در طول زندگي است. اين شاخص نشان مي‌دهد الگوي فرزندآوري زنان به چه مقدار است. به معناي دقيق‌تر اگر نسل فرضي از زنان الگوي باروري يک سال معين را در طول عمر خود تجربه کند، ميانگين تعداد فرزنداني که اين نسل فرضي از زنان در طول دوره باروري خود به دنيا آورده‌اند ميزان باروري کل است. با توجه به اينکه در هر زايمان احتمال دخترزايي در زنان در حدود ۰/۴۸ است. لذا براي جايگزيني يک دختر به ازاي هر مادر (حفظ جمعيت) نرخ فرزندآوري زنان بايد حداقل ۲/۱ باشد. تا يک زوج در نسل بعدي جايگزين زوج فعلي شود.
۲- اين دفتر در گزارشي که در سال ۲۰۱۷ منتشر کرد نرخ باروري ايران در بازه ۲۰۱۰-۲۰۱۵ را ۱/۷فرزند به ازاي هر زن اعلام کرد و سپس بر اساس پيش‌بيني «فرض حد بالاي رشد جمعيت»، نرخ باروري دوره ۲۰۱۵-۲۰۲۰ ايران را ۱/۸۷فرزند تخمين زد. درحالي‌که در گزارش جديد نرخ باروري دوره‌هاي پيشين (سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵) تغيير کرده و اين شاخص براي ايران در بازه ۲۰۱۰-۲۰۱۵ برابر با ۱/۹۱ (۰/۲۱ فرزند بيشتر) اعلام شده است. نرخ باروري دوره ۲۰۱۵-۲۰۲۰ اعلامي نيز بسيار بيشتر از پيش‌بيني همين دفتر در سال ۲۰۱۷ است.
از طرفي گزارش بانک جهاني که در مورد نرخ باروري کشور منتشرشده، نرخ باروري ايران در سال ۲۰۱۷ را ۱/۶۴فرزند اعلام کرده و پيش‌بيني اين گزارش براي باروري ايران در سال ۲۰۲۰ برابر با ۱/۵۴ بوده است.
اين تغيير محسوس در اعلام يک نرخ باروري در دو زمان مختلف در حالي است که در گزارش هيچ توضيحي براي آن ارائه نشده است. نکته مهم‌تر آنکه نرخ باروري اعلام‌شده براي يک دوره پنج‌ساله است؛ ميانگين نرخ‌هاي باروري اين پنج سال با سناريوي فرض رشد بالاي جمعيت نيز ۲/۲ نخواهد شد.
۳- در محاسبه نرخ باروري روش‌هاي مختلفي وجود دارد که به دو دسته مستقيم و غيرمستقيم تقسيم مي‌شوند. محاسبه نرخ باروري ايران با هر روش، مقدار متفاوتي را نشان مي‌دهد؛ اين موضوع ناشي از موانعي همچون «تحت پوشش قرار نگرفتن تمام جمعيت در سرشماري‌ها»، «ضعف نظام ثبتي همچون آمار مهاجرت‌به خارج از کشور»و «خطاهاي پيش‌بيني استاندارد»است.
در هرکدام از روش‌هاي محاسباتي اعدادي نظير ۱/۷، ۱/۹، ۲/۰۱ و ۲/۰۸ فرزند به ازاي هر زن به دست مي‌آيد، لذا اتکاي صرف به يک روش آماري که حاصل آن نرخ باروري ۲/۱۵ است، برداشتي علمي محسوب نشده و نبايد ملاک سياست‌گذاران قرار گيرد.
۴- يکي از نکاتي که در اين زمينه بايد به آن اشاره کرد، تأثير محسوس «تغييرات زمان باروري»(Tempo) بر نرخ باروري کل است. به اين معنا که در صورت تعويق فرزندآوري، نرخ باروري محاسبه‌شده کمتر از نرخ واقعي و در صورت تعجيل در فرزندآوري نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي محاسبه مي‌شود. با توجه به اينکه جوانان متولد دهه ۶۰ که بيشترين سهم جمعيتي کشور را تشکيل مي‌دهند در حال پايان دوره ازدواج و باروري خود هستند، در سال‌هاي گذشته فاصله‌گذاري در فرزندآوري خود را کاهش داده و به‌نوعي تعجيل در فرزندآوري رخ داده است. اين موضوع سبب شده تا نرخ باروري محاسبه‌شده بيشتر از نرخ واقعي (تعديل‌شده) باشد (جدول ۱).
همان‌طور که در جدول ۲ نشان داده شده، در انتقال گروه‌هاي سني دهه ۶۰ به دوره سني ۳۰ تا ۴۰ ساله،حدود ۲۰ درصد رشد به وقوع پيوسته؛ اما باروري در اين گروه‌هاي سني ۵۶ درصد افزايش داشته است. اين پديده در تتمه نسل دهه ۵۰ در آخرين سال‌هاي سن باروري نيز مشهود است از سوي ديگر اين اتفاق کاهش فاصله فرزندآوري پس از ازدواج است؛ فاصله‌گذاري در فرزندآوري که در سال‌هاي گذشته روندي افزايشي داشته و ميانگين اين شاخص در سال ۱۳۹۵ به حدود ۵ سال رسيده بود، در دو سال اخير رو به کاهش نهاده و در سال ۱۳۹۷ به ۳/۷ سال پس از ازدواج رسيده است که نشان از کاهش ميانگين سن بارداري در اولين فرزند مي‌دهد؛ بنابراين در محاسبه نرخ باروري بدون در نظر گرفتن بايسته‌هاي تعديل آماري اين نرخ، رقم آن بيش از مقدار واقعي محاسبه مي‌شود.
۵- نکته پاياني و قابل تأمل آنجاست که در هر وضعيتي از محاسبه نرخ باروري بر مبناي داده‌هاي ثبتي رويدادهاي حياتي و همچنين داده‌هاي سرشماري (با تعديل و بي‌تعديل)، نرخ باروري به ميزاني که از سوي سازمان ملل اعلام شده قابل افزايش نيست و دفتر جمعيت اين سازمان، گويا اعدادي دلخواه و اتفاقي را به عنوان نرخ باروري در ايران اعلام کرده است.
برچسب ها
ثبت‌احوال , سازمان ملل , نرخ باروري ايران
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=10548
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای فریب آمار های خارجی را نخوریم بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.