تلاش‌هاي پاکستان مبني بر ميانجيگري در منطقه همزمان با انتشار گزارش‌هايي درخصوص سفر «عمران خان» نخست‌وزير اين کشور به ايران و عربستان دوباره داغ شد. ۱۷ مهرماه منابع ديپلماتيک پاکستان اعلام کردند، همزمان با پايان سفر رسمي عمران خان به چين، دستور‌العمل سفرهاي آتي وي به ايران و عربستان نهايي مي‌شود. عمران خان در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورک با ابراز نگراني از تشديد تنش‌ها در منطقه اعلام کرد مصمم به ايفاي نقش ميانجيگري براي کاهش تنش‌ها در منطقه است. حال خبرها حاکي است که وي امشب وارد خاک ايران مي‌شود. روزنامه پاکستاني «داون» به نقل از منابع آگاه گزارش داد؛ «عمران خان» شامگاه شنبه وارد تهران خواهد شد و روز يک‌شنبه ديدار رسمي با حسن روحاني رئيس جمهوري اسلامي ايران خواهد داشت و سپس تهران را به مقصد رياض ترک خواهد کرد، جايي که قرار است گفت وگوهايي با حاکمان سعودي داشته باشد. لازم به ذکر است، ابتداي ارديبهشت سال جاري بود که نخست وزير پاکستان به ايران سفر کرد، وي پيش از اين نيز در قامت نخست وزير تاکنون ۵ مرتبه به عربستان سفر کرده است. به دنبال اين موضوع «رسالت» گفت‌وگويي با صاحب‌نظران در اين حوزه داشته که مي‌خوانيد.
* رياض به دنبال کاهش انزواي سياسي است
حسن هاني‌زاده کارشناس مسائل منطقه حول برخي اخبار مبني بر ميانجيگري پاکستان ميان تهران و رياض به «رسالت» گفت: «حوادث اخير منطقه و جهان موجب شد تا محمد بن سلمان وليعهد عربستان پس از سال‌ها نقش تخريبي در منطقه براي بازنگري در سياست‌هاي خود تلاش نمايد. حمله نيروهاي مسلح يمن و انصارالله به شرکت نفت آرامکو در عربستان موجب کاهش صادرات نفت اين کشور از ۱۰ ميليون بشکه به پنج ميليون شد، انهدام
سه تيپ پياده مکانيزه عربستان توسط ارتش يمن، بدعهدي دونالد ترامپ رئيس‌جمهور آمريکا در حمايت کامل از عربستان و بي‌رغبتي آمريکا براي تعامل با ايران مجموعه حوادثي است که محمدبن سلمان را وادار به تغيير سياست‌هاي خود کرده است.»
وي ادامه داد: « عربستان با توجه به موضوعات مذکور اکنون در شرايط بحراني شديد و انزواي بين‌المللي قرار دارد. حجم هزينه‌هاي ماجراجويي اين کشور در يمن طي چهار سال گذشته از ۳۰۰ ميليارد دلار تجاوز کرد، به همين جهت در طول سال‌هاي اخير تمام فعاليت‌هاي عمراني عربستان متوقف شده است. لذا رياض اکنون پس از يک سري ورشکستگي‌هاي سياسي، اقتصادي و نظامي به اين نتيجه رسيده که بايد مسير ديگري را دنبال کند.»
هاني‌زاده تصريح کرد: «محمدبن سلمان با ارسال پيامي به عمران خان نخست‌وزير پاکستان و عادل عبدالمهدي، نخست وزير عراق براي ايران تلاش دارد تا اختلافات سياسي عربستان با ايران را کاهش دهد.»
اين کارشناس مسائل منطقه ابراز داشت: «درحال حاضر عربستان با توجه به انزواي سياسي به صورت تاکتيکي تلاش دارد تا از طريق نزديک شدن به دروازه‌هاي تهران به نوعي از اين انزوا خارج شود، ضمن اينکه قتل روزنامه‌نگار برجسته سعودي، جمال خاشقچي افکار عمومي را عليه عربستان به شدت تحريک کرد.»
وي افزود: «تجربه نشان داده است هرگاه عربستان در شرايط بحراني قرار مي‌گيرد دست دوستي را به سمت ايران دراز مي‌کند، طبيعي است ايران نيز از پيام محمدبن سلمان براي حل اختلافات استقبال کند لذا درخواست دوستي رياض با ايران بايد همراه با گام‌هاي عملي باشد يعني عربستان و شخص محمدبن سلمان ابتدا بايد به تجاوزات ارتش عربستان در يمن پايان دهد و از دخالت در مسائل داخلي کشورهايي مانند سوريه و عراق خودداري کند تا بتواند وارد مذاکره با ايران شود.»
* فريب عربستان را نبايد خورد
حجت الاسلام محمدعلي ميرزايي تحليلگر مسائل آسياي غربي نيز به «رسالت» گفت:
«بايد در نظر داشت که درخواست ميانجيگري ميان تهران و رياض تنها از سوي پاکستان نيست و به طور حتم عربستان از کشورهاي ديگر نيز اين درخواست را داشت اما از ميان تمام کشورها تنها عمران‌خان نخست‌وزير پاکستان اين موضوع را رسانه‌اي کرد.»
اين کارشناس مسائل استراتژيک خاورميانه با بيان اين‌که بايد موقعيت عربستان را درباره چرايي فرستادن ميانجيگر به ايران در نظر داشت، تصريح کرد: «از اين موقعيت‌ها مي‌توان به موضع عربستان و آمريکا، عربستان و روسيه، عربستان و اروپا، عربستان و يمن و ده‌ها مسئله ديگر اشاره کرد. تمام اين موضوعات را مي‌توان به عنوان عقب‌نشيني بن‌سلمان در مقابل ايران دانست. البته رياض هيچ زماني به دنبال درگيري با ايران نبوده و به گونه رذيلانه‌اي حدود يک سال پيش اعلام کرد به هيچ عنوان اجازه نمي‌دهد جنگ و درگيري به داخل عربستان کشانده شود و تنها به دنبال هدايت جنگ و درگيري به داخل خاک ايران است.»
وي با تأکيد بر اين‌که عربستان تاچندي پيش به شدت از درگيري ميان ايران و آمريکا حمايت مي‌کرد، گفت: «امارات و اسرائيل همچنين شديدا به دنبال ايجاد درگيري ميان نيروهاي نظامي ايران در خليج فارس بودند حتي در اين زمينه اطلاعاتي در دست است که بن‌سلمان آماده پرداخت هزينه‌هاي جنگ تمام عيار عليه ايران بود.»
اين تحليلگر مسائل آسياي غربي تصريح کرد: «رياض تصور مي‌كرد با درگيري ميان ايران و آمريکا، موضع ايران ضعيف مي‌شود درنتيجه عربستان در يمن پيروز خواهد شد. در جريان هدف قرار دادن نفتکش‌ها در ساحل امارات، عربستان جرئت نداشت تا صريحا اعلام کند اين اقدام از سوي ايران رخ داده و اماراتي‌ها نيز مي‌دانستند اگر اين موضوع را به ايران نسبت دهند بايد وارد درگيري و شکست روبه‌رو ‌شوند.»
ميرزايي افزود: «درخواست رياض از پاکستان نشان‌دهنده آن است که عربستان مي‌داند در درگيري با ايران زيرساخت‌هايش به خطر مي‌افتد بنابراين شليک موشک به سمت ايران در منطقه با شليک موشک‌هاي ايراني به پايگاه‌هاي آمريکا برابر است.»
اين کارشناس مسائل استراتژيک خاورميانه تصريح کرد: «مسئله اصلي پس از هدف قرار دادن آرامکو، احتمال ويران شدن عربستان و ناکارآمد بودن هزاران ميليارد دلاري است که هزينه قواي دفاعي کرد چراکه آمريکا موشک‌هاي گنبد آهنينش را در اطراف آرامکو قرار داد اما عربستان نتوانست مقاومت در منطقه را هدف قرار دهد.»
ميرزايي با اشاره به اين‌که حمله به آرامکو باعث شد تا بن‌سلمان در زيربناي نگاهش به ايران تجديد نظر کند، گفت: «امروز عربستاني‌ها يقين دارند درگيري ايران با هر طرفي در منطقه از طرف‌هاي حامي‌شان منجر به ويران شدن زيرساخت‌هاي رياض خواهد شد، در نتيجه اين کشور سعي در پاک کردن صورت‌مسئله دارد، البته اقدام اخير رياض براي فرستادن ميانجي به ايران بازمي‌گردد به اين‌که عربستان از ترامپ قطع اميد کرده است.»
وي تصريح کرد: «امروز بن سلمان سرسوزني ترديد ندارد که آمريکا در قامت حمله به ايران نيست. هنگامي‌که ترامپ در اوج نياز عربستان به وي به جهت داغ کردن روابط واشنگتن با تهران از جمله عکس سلفي و لبخند زدن با روحاني صحبت مي‌کند و به نوعي عاجزانه در پي گرفتن برگ برنده انتخاباتي از يک نشست ساده تا رودررويي درون سالن سازمان ملل بود اما در مقابل با مخالفت ايران مواجه شد. در نتيجه رياض متوجه شد آمريکا با ايران نمي‌تواند درگير شود.»
اين کارشناس مسائل استراتژيک خاورميانه با بيان اين‌که فريب رياض را نبايد خورد، گفت: «بن‌سلمان به دنبال دوستي با ايران نيست و تنها قصد دارد تا فرصت‌ها و احتمالات گزينه‌هاي درگيري ايران با عربستان را کاهش دهد. ما نبايد فراموش کنيم که بن‌سلمان از قدرت مجاهدين يمن براي ورود و اشغال استان‌هاي همسايه بي‌خبر نيست.»