| آزاده عبدالمحمدي |
ازدواج سفيد، هم باشي دو جنس مخالف است که هيچ‌گونه آثار اجتماعي، شرعي و حقوقي ندارد. اگر دستگاه‌هاي مسئول همچون «فراکسيون زنان مجلس» و «معاونت زنان و خانواده رياست جمهوري» در رسيدگي به عوامل و حذف آن کوتاهي کنند،مي‌تواند به يک معضل تبديل شود.
به نظرمي‌رسد به کاربردن واژه ازدواج براي اين پديده درست نباشد چراکه اين هم باشي هيچ ربطي به ازدواج ندارد و درواقعه هيچ‌يک از نتايج صحيح عقد نکاح از آن حاصل نمي‌شود. «هم باشي سياه»با بافت فرهنگي و ديني ايرانيان همخواني ندارد و چون براي عرف قابل‌پذيرش نيست افراد درگير در آن تمايل به پنهان کردنش دارند. به همين علت آمار رسمي و دقيقي از آن در دست نيست.

*دلايل ازدواج سفيد چيست؟
گاهي اوقات مخالفت بي‌دليل و غيرمنطقي والدين براي ازدواج دختر يا پسر و تشنج‌هاي موجود در خانواده بهانه ساده قهر و رفتن آنان از خانه، و زندگي با شخص موردنظر است.
ازدواج سفيد معمولا در شهرهاي بزرگ رخ مي‌دهد.کساني که از شهرهاي کوچک‌تر براي تحصيل يا شغل به شهرهاي بزرگ مي‌آيند و تقيدات اجتماعي يا شرعي ندارند ممکن است به سبب تأمين نبودن ازلحاظ مالي و صرفه‌ي اقتصادي براي نصف کردن هزينه‌ها، در منزل شخص ديگري با شرايط ازدواج سفيد اقامت گزينند.
گاهي اوقات هم، تنبلي و بي‌مسئوليتي جوانان باعث مي‌شود آنها نخواهند زندگي مشترک و تعهدات اخلاقي، مالي و حقوقي آن را بپذيرند و فکر کنند شيوه‌ مردود ازدواج سفيد براي آنها جاي ازدواج واقعي را مي‌گيرد. برخي هم ازدواج را نوعي محدوديت براي آزادي، تفريح و خوش‌گذراني با دوستان مي‌دانند.
عده‌اي براي اين امر، توجيه پوشالي خاصي دارند: «مي‌خواهيم طرف مقابل را براي ازدواج دائم بيشتر بشناسيم»مسلما اغلب اين افراد به خاطر عواقب بد و مشکلات فراواني که با آن مواجه مي‌شوند به هدفشان نخواهند رسيد.
*عواقب ازدواج سفيد
«هم باشي»حسني ندارد که به آن پرداخته شود اما داراي معايب زيادي درزمينه‌ اجتماعي، اخلاقي و حقوقي است.
در ازدواج سفيد روابط جنسي وجود دارد. افراد به هم تعهدي ندارند و اين موارد هوسراني و فساد را در جامعه گسترش مي‌دهد. دراين ازدواج دروغين، چيزي به نام «کانون گرم خانواده»در کار نيست، چون طرفين باهم زندگي مشترک تشکيل نمي‌دهند و به همين دليل جاي همدلي و صميميت، همکاري، مهرورزي و علاقه بين افراد خالي است و آنها با خلأ عاطفي و رواني مواجه مي‌شوند. دختر يا پسر نمي‌توانند زوج خود را در جمع‌هاي خانوادگي، مهماني‌ها و مراسم با خود همراه و به خانواده معرفي کنند چرا که خانواده‌ها حامي چنين رابطه‌اي نيستند. وقتي زن ومردي تشکيل خانواده مي‌دهند، باهم اهدافي را مشخص، و برنامه‌هايي را براي زندگي خود طراحي مي‌کنند. در ازدواج سفيد طرفين هميشه در بلاتکليفي به سر مي‌برند. با هم اهداف و رؤياهاي مشترکي ندارند و نمي توانند درباره‌ امور اقتصادي آينده، شغل، فرزندآوري و… تصميم بگيرند و اساسا چشم‌اندازي براي آينده‌ مشترک ندارند. چنين رابطه‌اي جوانان را از ازدواج به‌موقع و فوايد آن و فرزندآوري محروم مي‌کند. اين موضوع براي زنان حادتر است چرا که اگر ازدواج آنها زياد به تأخير بيفتد دچار تجرد قطعي مي‌شوند و براي هميشه به‌اجبار، از مادر شدن چشم‌پوشي مي‌کنند.ازآنجايي‌که در ازدواج سفيد عقد نکاح و ثبت صورت نمي‌گيرد، تمامي حقوق مادي و معنوي به‌خصوص براي زنان منتفي مي‌شود. مهريه، نفقه، اجرت‌المثل و هر حقوق مرتبط ديگر ناديده گرفته‌شده و هيچ حق شکايتي نمي‌توان براي زنان متصور شد. در «هم باشي»احتمال خشونت‌هاي خانگي از قبيل ضرب‌وجرح، تجاوز و حتي قتل زياد است و زنان که معمولا قربانيان اصلي اين خشونت‌ها هستند اعاده‌ حق نمي‌کنند چرا که يا از سوي خانواده طردشده‌اند يا مي‌دانند که جامعه و قانون به آنها روي خوش نشان نمي‌دهند. اين شيوه‌ نامناسب زندگي، بي تعهدي،بي‌اخلاقي، تنهايي،افسردگي، اعتياد،نداشتن حامي، انگيزه‌هاي شخصي مثل انتقام و انگيزه‌هاي مادي مثل سرقت را به همراه دارد و مي‌تواند زمينه‌ اعمال جرم براي اشخاص درگير در اين رابطه را افزايش دهد.بارداري زن در ازدواج سفيد، يا به سقط‌جنين يا فرزندي نامشروع که غالبا با حضانت مادر و با مشکلات مالي و اجتماعي فراوان روبه‌رو است منجر مي‌شود. چنين فرزندي با مشکلات قطعي اثبات نسب، ارث، حضانت، نفقه و حقوق مالي مواجه خواهد شد که سرخوردگي‌هاي اجتماعي را در پي دارد و مي‌تواندآينده‌ ناخوشايندي را براي او رقم بزند.
*نقش مسئولين و نهادها در پيشگيري
نقش مشکلات اقتصادي و فرهنگي در کاهش ازدواج غيرقابل‌انکار است. هرچه اين مشکلات بيشتر باشند بالطبع ميزان ازدواج رسمي کاهش پيدا مي‌کند. اگر نهادهاي مربوطه در حذف موانع ازدواج تلاش نکنند شاهد آسيب‌هاي اجتماعي بيشتري که ازدواج سفيد يکي از آنهاست، خواهيم بود. در اين راستا انتظار مي‌رود فراکسيون زنان مجلس و معاونت زنان و خانواده، در جهت اجرايي شدن قانون تسهيل ازدواج جوانان که به تهيه مسکن، برگزاري مراسم ازدواج، وام و کمک‌هزينه‌هاي زندگي کمک مي‌کند، پا پيش بگذارند. علاوه براين نهادهاي مذکور بايد طبق مواد مندرج در همين قانون جلوي فرهنگ، آداب‌ورسوم و افکار مزاحم بر سر راه ازدواج بايستند و شرايط را براي تشکيل خانواده بموقع و آسان فراهم کنند چرا که در غير اين صورت تأخيردر ازدواج احتمال روي آوردن به ازدواج سفيد را بيشتر مي‌کند.فراکسيون زنان و معاونت امور زنان و خانواده بهتر است به‌جاي صرف وقت خود براي تصويب و به رسميت درآوردن طرح‌ها و لايحه‌هايي مثل طرح افزايش حداقل سن ازدواج دختران و پسران و لايحه‌ منع خشونت عليه زنان به اين مورد بپردازند که به رسميت نشناختن ازدواج افراد در سنين پايين و ثبت نکردن آن خود مي‌تواند از عوامل فرار دختران از منزل پدري، زندگي کردن با شخص موردعلاقه‌شان يا همان ازدواج سفيد شود. آيا زندگي با کسي بدون بهره‌مندي از حقوق اوليه و ساده، از مصاديق خشونت عليه زنان محسوب نمي‌شود؟