گروه اجتماعی 
همه می دانند کرونا ویروسی خطرناک و هزار چهره است؛ اما آنچه بیش از ویروس به مردم وزندگی آن‌ها صدمه می‌زند، شایعات و بحث‌های غیرعلمی و نامعتبری است که در شبکه‌های اجتماعی انتشار می‌یابد و جامعه را دچار سردرگمی، یأس و ناامیدی می‌کند؛ در این میان، آگاهی‌ از داده‌های علمی تا یافتن راهکاری نهایی، حافظ جان و سلامت مردم خواهد بود. در این بین پرسشهایی نیز مطرح است که مهم‌ترین آن ها  در رابطه با واکسن کروناست و این‌که افراد بهبودیافته، نیاز به دریافت واکسن دارند یا خیر و آیا آن‌ها پس از ساخت آنتی‌بادی در سیستم ایمنی بدن، در برابر این بیماری ایمن خواهند بود؟ 
بررسی های ما که بر مبنای گزارش رسانه هاست، نشان می دهد، «در مورد واکسن Pfizer و Biontech ، دانشمندان مشخص نکرده‌اند، آیا کسانی که از این ویروس بهبود می‌یابند باید واکسن را دریافت کنند یا نیازی نیست. منطق می‌گوید که سیستم ایمنی بدن آن‌ها با ویروس مبارزه کرده و این به معنی آن است که احتیاجی به واکسیناسیون ندارند. این عقیده با مطالعه‌ای که توسط محققان دانشگاه آمریکایی« راکفلر» انجام شد، مورد تایید قرار گرفت؛ براساس نتایج این مطالعه کسانی که از کرونا بهبود می‌یابند، در صورت مواجهه مجدد با این بیماری، دفاع سریع و مؤثری دارند. با این حال، سخنگوی وزارت بهداشت انگلیس به وب سایت «هافینگتن پست» گفته که این وزارتخانه افرادی که از کرونا بهبود یافته اند را نیز به دریافت واکسن تشویق می‌کند. آزمایشات واکسن کرونا بر روی افرادی که قبلا در معرض ویروس قرار نگرفته اند تمرکز دارد، بنابراین هنوز مشخص نیست فردی که از بیماری بهبود می‌یابد در مقابل واکسن 
چه واکنشی دارد. به نظر نمی‌رسد کارشناسان نگران این موضوع باشند؛ به گونه‌ای که سارا فورچون، رئیس بخش ایمنی شناسی و بیماری‌های عفونی در دانشکده بهداشت عمومی هاروارد می‌گوید: «هیچ شواهدی وجود ندارد که این واکسن برای افرادی که از کرونا بهبود می‌یابند ایمن نیست. 
در عین حال این کارشناس آکادمیک تأکید می‌کند که تحقیقات بیشتری لازم است.»
النور رایلی استاد ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی در دانشگاه ادنبرگ اسکاتلند گفت: کسانی که از کرونا بهبود می‌یابند دارای سطح متفاوتی از آنتی بادی و فعالیت خنثی سازی (از بین بردن آثار عفونت از سلول ها) هستند. رایلی افزود: نتیجه می‌گیریم ایمنی که این افراد از آن برخوردار هستند از نظر طول مدت در آینده متفاوت است و برخی ممکن است نسبت به دیگران ایمنی قوی تری داشته باشند. او معتقد است که این احتمال هم وجود دارد، گروهی از افراد بهبودیافته مجدداً در معرض خطر ابتلا به این بیماری همه گیر قرار داشته باشند و این مسئله ایجاب می‌کند تا برای آن‌ها نیز ایمنی ایجاد شود. رایلی گفت: واکسن‌ها باعث تحریک پادتن‌ها در سطح بالایی از بدن می‌شوند که به آن‌ها کمک می‌کند تا برای مدت طولانی تری از آن ایمنی داشته باشند.»۱
به‌هرروی، همه‌گیری کرونا و تأثیرگذاری آن بر اجتماع، سیاست دولت‌ها را به سمت حمایت از تولید دارو ‌و واکسن‌های مرتبط، سوق داده و میلیاردها دلار تابه‌حال برای این موضوع در دنیا سرمایه‌گذاری شده است، هرچند برخی ساز مخالف زده و بر ایده ایمنی گله‌ای تأکید دارند. این ایمنی مبتنی بر آن است که افراد سالم بتوانند عفونت را به‌طور طبیعی دریافت کنند تا زمانی که در برابر ویروس مصونیت پیدا کنند و هنگامی‌که بخش قابل‌توجهی از جمعیت یک کشور آلوده شده و سپس بهبود یابند، از ویروس مصون می‌شوند و سپس گسترش عفونت کاهش می‌یابد.
  واکسن، ایمنی قوی‌تری نسبت به عفونت طبیعی می‌دهد
«سید علیرضا ناجی» رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دیدگاه خود را دراین‌باره به «رسالت» ارائه کرده که ازنظر می‌گذرانید.
این روزها سخنانی درباره ایمنی طبیعی و ایمنی حاصل از واکسن مطرح می‌شود و این‌که ایمنی حاصل از عفونت طبیعی از واکسن بهتر است یا نیست و آیا اگر به کووید مبتلا شویم، احتیاج به تزریق واکسن داریم یا نداریم. در حال حاضر که اخبار بسیاری درزمینه‌نتایج خارق‌العاده واکسن فایزر و مدرنا و واکسن آکسفورد به‌دست‌آمده، برخی افراد که به دلایل اقتصادی، مخالف برقراری محدودیت‌های اجتماعی‌هستند، مواضعی را مبنی بر ایمنی گله‌ای پیگیری می‌کنند، البته این ایده در میان همکاران علمی ما هم، کم طرفدار ندارد. حال‌آنکه برخی واکسن‌ها ۹۰ تا۹۶ درصد کفایت و کارایی از خود نشان دادند، عده‌ای با اعتقاد به ایجاد ۱۰۰ درصد ایمنی با عفونت طبیعی در افراد، علیه این واکسن‌ها موضع‌گیری کرده و به منویات خودشان در رابطه با ایمنی طبیعی که بسیار غیراخلاقی بوده و البته غیرعلمی و دست نیافتنی، تمایل دارند. اما کسانی که معتقدند ایمنی طبیعی بهتر از واکسن است، منطقشان دچار اشکال است، چون ما نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که چه کسانی بدون صدمه از بیماری کووید رهایی پیدا می‌کنند. با توجه به این‌که هنوز ناشناخته‌های فراوانی در مورد کووید مطرح بوده و با محدودیت‌هایی در ظرفیت بیمارستان‌ها روبه‌رو هستیم و توانایی قدرت پاسخ ایمنی متفاوتی در افراد وجود دارد. 
بر همین اساس انتخاب و ترجیح عفونت طبیعی بر واکسن، یک تفکر بسیار خطرناک است که حاصل از درک نکردن طبیعت بیماری کووید و تعامل سیستم دفاعی بدن و گوناگونی‌های آن در افراد مختلف است. مزیت اصلی واکسن در قابل پیش‌بینی و ایمن بودن به‌واسطه طراحی بهینه‌ای که در واکسن ایجاد کرده‌اند و باعث ایجاد یک واکنش ایمنی بسیار مؤثری خواهد شد است.
اما با پرسشی این مطلب را به چالش می‌کشانم، این‌که دانسته‌های ما در خصوص بیماری‌های عفونی قبلی در مقایسه با ایمنی حاصل از واکسن‌های جدید چیست و این‌که اگر در حال حاضر فردی به بیماری کووید مبتلا شد، آیا مفید است که واکسینه شود و این‌که پاسخ ایمنی کدام‌یک قوی‌تر است؛ عفونت طبیعی یا واکسن؟ در پاسخ باید گفت هنوز اطلاعات ما کافی نیست اما حداقل می‌دانیم واکسن‌های کووید ۱۹ که در حال حاضر موجود است و از بیماری به‌صورت غیرقابل‌پیش‌بینی جلوگیری می‌کند و ایمنی قوی‌تری نسبت به عفونت طبیعی می‌دهد. واکسن‌های برخی پاتوژن‌ها، ایمنی بسیار قوی‌تری را از عفونت طبیعی ایجاد می‌کنند که می‌توان در این خصوص به پنوموکوک‌های باکترال  و ویروس HPV اشاره کرد. شواهد اولیه هم بر این قرار است که واکسن‌های کووید در این گروه قرار می‌گیرند، یعنی این‌که نسبت به عفونت طبیعی واکنش‌های بهتری می‌دهند و آزمایش‌ها در افراد داوطلبی هم که ترایال‌های واکسن مدرنا را دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهد سطح آنتی‌بادی و واکنش ایمنی‌شان بسیار قوی‌تر از افرادی که به کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند. 
اما در مورد بعضی بیماری‌های عفونی، ایمنی طبیعی ممکن است که مؤثرتر از واکسن باشد، به‌عنوان‌مثال در مورد «اوریون» که در مردان می‌تواند به‌صورت نادر منجر به مشکلات ناباروری شود، ایمنی حاصل از عفونت طبیعی برای تمام عمر باقی می‌ماند اما دیده‌شده افرادی که یک یا دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند، ممکن است بازهم به بیماری حساس باشند. اما در خصوص کووید، این ادعا که ایمنی طبیعی می‌تواند تیتر آنتی‌بادی را در بدن بالا ببرد و سلول‌های مدافعی در برابر عفونت شکل بگیرد و این‌که بر اساس شواهدی حدس می‌زنند، این ایمنی برای سال‌ها احتمال دارد که باقی بماند  و در آینده از بیماری‌های شدید جلوگیری کند، نادرست است.  طیف بسیار وسیعی از پاسخ ایمنی در سطح آنتی‌بادی‌هایی که در بدن افراد تولید می‌شود، با یکدیگر تفاوت آشکاری دارد، حتی تا سطح ۲۰۰ برابر. افرادی که به بیماری‌های خفیفی مبتلا می‌شوند، سطح ایمنی در آن‌ها در حدی بوده که ممکن است بعد از ۲ الی ۳ ماه به عفونت مجددی حساس بوده و می‌توان گفت اتفاقا این افراد بیشترین سود را از دریافت واکسن نسبت به دیگران می‌برند.
گوناگونی پاسخ ایمنی در افراد مبتلابه عفونت طبیعی، می‌تواند تا قسمتی به دلیل تفاوت در میزان ویروسی باشد که فرد با آن برخورد می‌کند. اما در خصوص واکسن که همه افراد، میزان مناسبی و یکسانی از آن را دریافت می‌کنند، حداقل ما می‌دانیم آن میزان واکسن می‌تواند پاسخ ایمنی قوی و مؤثری برای همه ایجاد کند و این‌چنین متغیر میزان ویروس برطرف می‌شود.
اما مسئله دیگر این است که برخی تصور می‌کنند چون جوان هستند ریسکی کمی در کووید دارند و بهتر است شانس خود را با گرفتن کووید و ایجاد عفونت طبیعی در بدن امتحان کنند تا این‌که برای زدن واکسن صبر کنند. در جواب باید گفت باید بپذیریم که انتخاب ابتلا به کووید و عفونت طبیعی یک انتخاب بسیار خطرناک است، گرچه یک فرد ممکن است، نسبت به فرد دیگر، مشکلات بسیار کمتری از بیماری کووید داشته باشد اما همچنان خطر عفونت طبیعی و عوارض ناشی از آن بسیار بالاتر از واکسن است. افرادی که چاق بوده و دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، مثل بیماری‌های متابولیک و دیابت و سایر بیماری‌های زمینه‌ای، درخطر بالاتری از ابتلا به کووید ۱۹ هستند. درمجموع به نظر می‌رسد که کووید ۱۹ برای افراد جوان‌تر وزنان نسبت به مردان خطر کمتری دارد اما فرای این مسئله که بسیار عمومی عنوان می‌شود، هنوز نمی‌توانیم توجیه کنیم که چرا برخی افراد بیماری شدید می‌گیرند و فوت می‌کنند، درحالی‌که سایرین علامتی نشان نمی‌دهند.
 ما در مطالعات مشاهده می‌کنیم، افرادی هستند که بیماری کووید را می‌گیرند و بیماری زمینه‌ای شناخته‌شده‌ای هم ندارند و بیماریشان به‌سمت وخامت پیش می‌رود. دیده‌شده بعضی افراد متاسیون‌هایی در سیستم ایمنی دارند که آن‌ها را نسبت به بیماری کووید حساس‌تر می‌کند. یکی از مطالعات که در بیش از ۳ هزار نفر بیمار بستری‌شده در اثر کووید با طیف سنی بین ۱۸ تا ۳۴ سال انجام گرفت، نشان داد، نزدیک ۲۰ درصد آن‌ها به بخش‌های مراقبت ویژه منتقل‌شده‌اند و ۳ درصد آن‌ها متأسفانه فوت کرده‌اند. پس ممکن است اکثر مردم احتمالا احتیاج به بستری شدن در بیمارستان و یا آی سی یو نداشته باشند و یا فوت نکنند، اما هیچ‌کس در برابر مبتلا شدن به فرم شدید بیماری کووید ۱۹ مصون نیست و اگر فردی درخطر بالای ابتلا به بیماری نباشد، دلیل نمی‌شود که اقوام نزدیک و آشنایانش هم به‌صورت خفیف به این بیماری مبتلا شوند و بیماری شدید نگیرند. از طرف دیگر دیده می‌شود حدود یک‌سوم افرادی که از کووید بهبودیافته‌اند از یکسری عوارض واقعا رنج می‌برند، خستگی ، تپش قلب، درد در اندام‌های انتهایی و موارد دیگر که حتی ماه‌ها بعد از بهبودی کووید این رنج ادامه دارد و در بین آن‌ها افراد زیر ۳۵ سال، بدون هیچ سابقه بیماری زمینه‌ای نیز وجود دارند. از سوی دیگر برخی بهبودیافتگان مشکلاتی در حوزه بیماری‌های خود ایمنی و ایمنولوژیک و عوارض نورولوژیک مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید، افسردگی و پاراکیسون و دیگر مواردی که بعد از بهبودی ازکووید، از مشکلات آن رنج می‌برند. اما در مقابل واکسن‌های کووید خطر بسیار کمتری از عفونت طبیعی دارد. تابه‌حال این واکسن‌ها بر روی ده‌ها هزار نفر آزمایش‌شده‌اند و هیچ‌گونه عوارض جدی جانبی که در ابتلا به عفونت طبیعی می‌بینیم برای افراد نداشته است و یا عوارض بسیار نادری داشته است که اصلا قابل‌مقایسه با عوارض عفونت طبیعی نیست.
اما سؤال مهم بعدی این است؛ اگر کسی به کووید مبتلا شده است آیا لازم است واکسن دریافت کند؟ اگر جواب این سؤال مثبت است در چه فاصله زمانی باید برای این مسئله اقدام کند؟ پاسخ این است که واکسن برای کسانی که پیش‌تر به کرونا مبتلا شده‌اند، بسیار ایمن و مفید فایده است و هیچ‌گونه نگرانی در خصوص افرادی که قبلامبتلابه کووید شده‌اند، در دریافت واکسن وجود ندارد و تقویت مجدد ایمنی از طریق واکسن بسیار خوب است که صورت پذیرد. جالب است بدانید، حدود  ۱۰ درصد افرادی که در کار آزمایی بالینی واکسن شرکت کرده‌اند، قبلاویروس کووید را گرفته بودند، بنابراین شما می‌توانید حتی در صورت سابقه ابتلا به کووید، واکسن را دریافت کنید و توصیه هم می‌شود. اما با توجه به این‌که هنوز تولید واکسن به تعداد موردنیاز در دنیا صورت نپذیرفته است، افرادی که قبلا کووید گرفته‌اند، نباید در تزریق واکسن عجله کنند و این اولویت را باید به کسانی بدهند که در معرض خطر هستند و تزریق واکسن را به فرصت مناسب موکول کنند. به نظر می‌رسد، این فرصت مناسب برای تزریق تا ۹۰ روز است. یعنی ۹۰ روز بعد از ابتلا به کووید، زمان مناسبی برای دریافت واکسن است و هرچه از این زمان بگذرد، احتمال تضعیف سیستم ایمنی و ابتلای به کووید ممکن است وجود داشته باشد. 
اما با تمام آنچه به آن اشاره داشتم، همکارانم عزیزم را مخاطب قرار می‌دهم؛ به همکاران عزیزم که احیانامخالفان تزریق واکسن هستند و در خصوص ایمنی حاصل از عفونت طبیعی مبالغه می‌کنند و معتقد به ایمنی گله‌ای با عفونت طبیعی هستند و مبادرت به عمومی‌سازی تجارب شخصی خودشان به‌تمامی آحاد جامعه هستند هشدار می‌دهم، وظیفه افراد فعال در سیستم بهداشتی و تصمیم سازان این است که درست تصمیم بگیرند، چون کسانی که مبتلابه بیماری کووید می‌شوند و تنشان در ابتلا به این بیماری رنجور می‌شود و یا متأسفانه جانشان را از دست می‌دهند، تنها عدد و ارقام نیستند که در جدول پژوهشی آنان قرار گیرند، بنابراین باید دیدگاه سلامت‌محور داشته باشیم و حساسیت لازم و جدی در جلوگیری از ابتلا و یا خدایی ‌نکرده مرگ هموطنان وجود داشته باشد و همچنین انتظار داریم دولت محترم هم اقدام عملی و سریع برای تهیه واکسن انجام دهد. البته جای خوشحالی است که ساخت واکسن داخلی به مراحل انسانی رسیده اما نمی‌توانیم ۹ ماه صبر کنیم تا محصول خودمان به نتیجه برسد. ان‌شاءالله واکسن تولید داخل می‌تواند پشتوانه سال‌های بعد در ایران باشد ولی در حال حاضر نیازمند برنامه‌ریزی مناسب و سریع در خصوص ورود  واکسن از سوی دولت محترم هستیم.
۱- منبع: باشگاه خبرنگاران جوان