المپیاد هوش مصنوعی یکی از جدیدترین رقابت‌های علمی در حوزه دانش‌آموزی است که در سطح ملی و بین‌المللی برگزار می‌شود.

شرکت‌کنندگان، با ترکیب دانش علوم کامپیوتر، ریاضیات پیشرفته، آمار و احتمال و مهارت‌های برنامه‌نویسی، به حل مسائل پیچیده و چالش‌های واقعی فناوری می‌پردازند. این رقابت نه‌تنها موجب ارتقاء توانایی‌های تحلیلی و خلاقیت دانش‌آموزان می‌شود، بلکه آنها را برای فعالیت در پروژه‌های پژوهشی، صنعتی و علمی آماده می‌سازد.

هوش مصنوعی امروز به یکی از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین حوزه‌های علمی و فناوری تبدیل شده و توجه علاقه‌مندان و متخصصان زیادی را به خود جلب کرده است. با توجه به رشد سریع این علم و اهمیت آن در زندگی روزمره، طبیعی است که یک المپیاد بین‌المللی چالشی و معتبر نیز در این زمینه برگزار شود.

المپیاد هوش مصنوعی چیست؟

المپیاد هوش مصنوعی یک رقابت علمی–آموزشی در سطح ملی و بین‌المللی است که هدف اصلی آن شناسایی استعدادهای برتر در حوزه علوم داده، الگوریتم‌ها و یادگیری ماشین است. این المپیاد دانش‌آموزان علاقه‌مند به برنامه‌نویسی و علوم کامپیوتر را گرد هم می‌آورد تا علاوه بر رقابت، فرصتی برای یادگیری عملی و تجربه‌ای نزدیک به صنعت هوش مصنوعی داشته باشند. اهداف اصلی این المپیاد عبارتند از:

• کشف و پرورش استعدادهای برتر در حوزه فناوری
• تقویت تفکر الگوریتمی و خلاقیت در حل مسائل
• ارتقای جایگاه علمی کشورها در حوزه فناوری‌های نوین

اولین دوره المپیاد جهانی هوش مصنوعی (IOAI) در سال ۱۴۰۳ در عربستان سعودی برگزار شد. این رویداد با حضور بیش از ۲۵ کشور و همکاری سازمان‌هایی مانند یونسکو و مراکز بین‌المللی تحقیقات هوش مصنوعی آغاز شد.

هدف اصلی این رقابت‌ها، ترویج دانش هوش مصنوعی و ارتقای مهارت‌های دانش‌آموزان برای دستیابی به توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ عنوان شده است.

ایران نیز از همان دوره نخست در این رقابت حضور داشت و اکنون با المپیاد هوش مصنوعی دانش‌آموزی در ایران تلاش می‌کند بهترین استعدادها را برای حضور در سطح جهانی آماده کند.

اهمیت و جایگاه المپیاد هوش مصنوعی

هوش مصنوعی امروزه نقشی کلیدی در صنعت، پزشکی، آموزش و زندگی روزمره ایفا می‌کند. از پردازش خودکار داده‌ها در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی گرفته تا تشخیص بیماری‌ها با کمک الگوریتم‌های پیشرفته، هوش مصنوعی به سرعت در حال تغییر زندگی انسان‌هاست.

به همین دلیل، بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند از سنین پایین با شناسایی و پرورش استعدادهای جوان، نیروهای متخصصی تربیت کنند که بتوانند جایگاه علمی و اقتصادی کشورشان را در آینده تثبیت کنند.

المپیاد هوش مصنوعی دانش آموزی در ایران نیز بخشی از همین تلاش است و هدف آن آماده‌سازی نسل جدید برای ورود به عرصه رقابتی جهانی و توسعه مهارت‌های علمی و فناوری است.

جایگاه هوش مصنوعی در دنیای علم و فناوری هم‌اکنون بسیار برجسته است و پیش‌بینی می‌شود در دهه‌های آینده اهمیت آن به‌طور قابل توجهی افزایش یابد. توانایی کار با الگوریتم‌های هوشمند، پردازش داده‌های پیچیده و طراحی سیستم‌های خودکار، دیگر به یک مهارت تخصصی محدود نمی‌شود و تبدیل به یک نیاز اساسی در بازار کار و تحقیق علمی شده است.

شرکت در المپیاد هوش مصنوعی نه تنها فرصت یادگیری عمیق این فناوری را فراهم می‌کند، بلکه راهی برای توسعه تفکر الگوریتمی، خلاقیت در حل مسائل و آمادگی برای آینده شغلی است.

دانش‌آموزانی که در این رقابت‌ها موفق می‌شوند، علاوه بر کسب مدال، توانایی‌های لازم برای ورود به دانشگاه‌های معتبر و فعالیت در پروژه‌های نوآورانه علمی و صنعتی را نیز به دست می‌آورند.

نحوه برگزاری المپیاد هوش مصنوعی چگونه است؟

المپیاد جهانی هوش مصنوعی در دو بخش اصلی برگزار می‌شود:

۱. مرحله علمی (تئوری)

در این بخش، فقط به یک جواب درست نمی‌رسیم؛ بلکه شیوه تفکر و روش حل مسئله اهمیت دارد. شرکت‌کنندگان می‌بایست با کدنویسی پایتون، کتابخانه‌های یادگیری عمیق (Deep Learning) و مبانی یادگیری ماشین (Machine Learning) آشنایی داشته باشند.

حدود شش هفته قبل از شروع رقابت، سه مسئله پژوهشی برای تیم‌ها ارسال می‌شود. دانش‌آموزان فرصت دارند روی این مسائل کار کنند و نتیجه را به‌صورت کدهای اجرایی و خروجی مدل برای داوران ارسال نمایند. این مسائل در قالب نوت‌بوک‌های Google Colab ارائه می‌شوند و تیم‌ها باید نسخه اصلاح‌شده همان نوت‌بوک‌ها را تحویل دهند. در نهایت، داوران عملکرد تیم‌ها را بر اساس کیفیت، خلاقیت و دقت راه‌حل‌ها ارزیابی می‌کنند.

۲. مرحله عملی

این بخش به‌صورت حضوری و در محل المپیاد برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان باید با ابزارهای هوش مصنوعی مثل Chat GPT آشنا باشند و بتوانند به پرسش‌های علمی درباره عملکرد این نرم‌افزارها پاسخ دهند.

مدت زمان مرحله عملی بین ۲ تا ۴ ساعت است. در این مدت دسترسی به اینترنت وجود دارد، اما امکان استفاده از دستگاه‌های دیگر فراهم نیست. به هر تیم یک رابط کاربری گرافیکی (GUI) داده می‌شود تا با آن کار کنند.

این مرحله نیازی به کدنویسی ندارد. داوران امتیاز تیم‌ها را بر اساس معیارهایی مثل کیفیت عملکرد، تعداد راه‌حل‌های معتبر، خلاقیت در پاسخ‌ها و پایداری نتایج مشخص می‌کنند.

نحوه ثبت نام و شرکت در المپیاد هوش مصنوعی

برای شرکت در المپیاد هوش مصنوعی دانش‌آموزی ابتدا لازم است به سامانه my.medu.ir مراجعه و با استفاده از حساب کاربری دانش‌آموزی وارد شوید. چنانچه حساب کاربری ندارید، می‌بایست نسبت به ایجاد آن اقدام نمایید تا امکان تکمیل مراحل ثبت‌نام فراهم شود.

این المپیاد منحصراً برای دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم دوره متوسطه دوم برگزار می‌شود و شرط اصلی شرکت، ادامه‌ تحصیل بدون وقفه در این پایه‌هاست. ثبت دقیق و بدون خطای اطلاعات هویتی و آموزشی در سامانه الزامی بوده و هرگونه مغایرت یا نقص می‌تواند منجر به حذف از فرایند پذیرش شود.

پس از ورود به حساب کاربری، باید از بخش مربوط به رویدادها یا آزمون‌ها، گزینه المپیاد هوش مصنوعی را انتخاب نموده و شرایط و آیین‌نامه شرکت را مطالعه و تایید کنید.

پرداخت هزینه ثبت‌نام و دریافت کارت ورود به جلسه از مراحل تکمیلی محسوب می‌شوند. با توجه به ماهیت تخصصی و مفهومی این آزمون، آمادگی علمی و مطالعه منابع معتبر، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت شرکت‌کنندگان خواهد داشت.

مزایای شرکت در المپیاد هوش مصنوعی

شرکت در این المپیاد علاوه بر تجربه علمی، مزایای فراوانی دارد:

• موفقیت در المپیاد، اعتبار علمی فرد را افزایش داده و به عنوان یک نقطه قوت برجسته در رزومه تحصیلی و شغلی محسوب می‌شود. این موفقیت می‌تواند در فرایند پذیرش دانشگاه‌ها و فرصت‌های شغلی آینده بسیار تاثیرگذار باشد.
• امکان بهره‌مندی از معافیت‌ها و تسهیلات بنیاد ملی نخبگان
• فرصت تحصیل در رشته‌های برتر دانشگاهی
• سوابق درخشان علمی و موفقیت در المپیادهای معتبر، شانس دریافت بورسیه‌های تحصیلی از دانشگاه‌های برتر جهان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• ایجاد مهارت‌های کاربردی برای ورود به بازار کار
• مواجهه با چالش‌های پیچیده و یافتن راه‌حل برای آن‌ها، به طور چشمگیری اعتماد به نفس دانش‌آموزان را افزایش داده و مهارت‌های حل مسئله آن‌ها را تقویت می‌کند.

معافیت کنکور و سهمیه ویژه برای مدال‌آوران المپیاد هوش مصنوعی

به تازگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را تصویب کرده است که بر اساس آن، دارندگان مدال طلای المپیاد هوش مصنوعی از کنکور سراسری معاف خواهند شد و می‌توانند مستقیماً وارد رشته‌های مرتبط در دانشگاه شوند. این قانون، اهمیت و اعتبار المپیاد هوش مصنوعی را به طور قابل توجهی افزایش داده و آن را هم‌سطح با سایر المپیادهای علمی معتبر قرار داده است. رشته‌های مشمول این امتیاز شامل کلیه شاخه‌های زیرگروه ریاضی و فیزیک هستند.

علاوه بر مدال طلا، برای مدال‌های نقره و برنز المپیاد هوش مصنوعی، سهمیه ۲۰ درصدی قبولی در نظر گرفته شده است که در تمامی رشته‌های گروه ریاضی و فنی قابل اعمال خواهد بود.

این قانون از کنکور سال ۱۴۰۵ اجرایی می‌شود و نخستین گروه بهره‌مند از آن، دانش‌آموزان پایه یازدهمی خواهند بود که در سال جاری موفق به کسب مدال شوند.

جمع‌بندی

المپیاد هوش مصنوعی دانش آموزی در ایران فرصت بی‌نظیری برای پرورش نسل آینده متخصصان فناوری است. این رقابت می‌تواند علاوه بر ارتقای سطح علمی، به پیشرفت اقتصادی کشور نیز کمک کند و جایگاه ایران را در عرصه جهانی هوش مصنوعی تثبیت نماید.

با توجه به اهمیت روزافزون هوش مصنوعی در تمامی ابعاد زندگی بشر، سرمایه‌گذاری روی استعدادهای جوان در این حوزه، سرمایه‌گذاری روی آینده‌ای هوشمندتر و پیشرفته‌تر است. این المپیاد، با فراهم آوردن بستری برای رقابت، یادگیری و نوآوری، گامی مهم در این مسیر محسوب می‌شود.